Thiếu máu do thiếu sắt dễ gây nhiễm trùng đường hô hấp trên của trẻ

Hiện đã có bằng chứng cho thấy, thiếu sắt mà không thiếu máu sẽ ảnh hưởng đến sự tăng trưởng và phát triển, vận động và khả năng miễn dịch của trẻ. Tuy nhiên, thiếu sắt nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ cũng có thể ảnh hưởng đến nhận thức, khả năng học tập và phát triển hành vi của trẻ. Vì vậy, việc phòng ngừa, chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời là đặc biệt quan trọng đối với trẻ sơ sinh.

Sự nguy hiểm của bệnh thiếu máu

- Thiếu máu do thiếu sắt được xếp vào danh sách một trong 4 bệnh về dinh dưỡng chính trên thế giới.

Khi cơ thể thiếu sắt sẽ không có biểu hiện rõ rệt thiếu máu. Thiếu sắt trước khi thiếu máu xuất hiện có thể gây nguy hiểm đến sức khỏe của bé. Ngoài việc ảnh hưởng đến việc sản xuất hemoglobin, thiếu sắt còn ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp myoglobin, làm giảm hoạt động của một số enzym trong cơ thể, từ đó ảnh hưởng đến chức năng của các cơ quan khác nhau trong cơ thể.

- Thiếu máu do thiếu sắt có thể ảnh hưởng đến chức năng vận động và sự phát triển trí tuệ của em bé.

Khi bé bị thiếu sắt lâu ngày, khả năng vận chuyển oxy của máu sẽ giảm dẫn đến lượng máu cung cấp cho não không đủ, do đó não bé không thể hoạt động bình thường, không thể để tập trung và phản xạ chậm dần.

Thiếu máu do thiếu sắt cũng sẽ làm giảm khả năng miễn dịch của bé và dễ gây nhiễm trùng đường hô hấp trên.

Khi bé thiếu sắt, cơ thể sẽ tăng khả năng hấp thụ chì, do đó thiếu sắt sẽ làm tăng nguy cơ ngộ độc chì ở bé.

Tại sao trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bị thiếu sắt hoặc thiếu máu?

Cơ thể trẻ không đủ chất sắt

Thai nhi nhận sắt từ mẹ từ 3 tháng giữa thai kỳ và dự trữ trong cơ thể. Lượng sắt dự trữ của trẻ sinh đủ tháng nhận từ mẹ có thể đủ cung cấp cho nhu cầu tạo máu của 3-4 tháng sau khi sinh. Việc dự trữ sắt từ mẹ nhiều nhất là vào 3 tháng cuối của thời kỳ bào thai, do đó việc dự trữ sắt ở trẻ sinh non sẽ ít hơn, nếu không được bổ sung kịp thời sau khi sinh thì tình trạng thiếu sắt là không thể tránh khỏi.

Nếu bà mẹ bị thiếu máu do thiếu sắt nghiêm trọng trong khi mang thai, hoặc nếu thai nhi sinh non, hoặc sinh đôi có thể dẫn đến giảm lượng sắt dự trữ ở trẻ sơ sinh.

Nhu cầu về sắt trong cơ thể trẻ tăng lên và lượng cung cấp vào không đủ

Sau 4-6 tháng tuổi, lượng sắt dự trữ trong cơ thể trẻ đã dần cạn kiệt, nếu chỉ cho trẻ bú mẹ có thể dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt.

Ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, do quá trình mang thai và cho con bú, nhu cầu về sắt tăng lên, cộng với rối loạn tiêu hóa khi mang thai, làm cho cơ thể hấp thu và hấp thu sắt kém nên cũng dễ dẫn đến thiếu máu.

Hàm lượng sắt trong sữa mẹ và sữa công thức đều thấp, sau 6 tháng nếu trẻ chỉ bú sữa ngoài mà không bổ sung thức ăn bổ sung giàu sắt kịp thời sẽ dễ xảy ra tình trạng thiếu máu do thiếu sắt.

Các yếu tố tăng trưởng và phát triển

Trẻ sinh trưởng và phát triển càng nhanh, nhu cầu về sắt càng lớn nên dễ bị thiếu sắt.

Trẻ lớn và phát triển nhanh nhất ở giai đoạn nhũ nhi và mầm non, lúc 3-5 tháng cân nặng gấp 2 lần lúc mới sinh, lúc 1 tuổi cân nặng tăng gấp 3 lần lúc mới sinh, trẻ non tháng có thể tăng lên 5 đến 6 lần. Khi tăng cân, lượng máu cũng tăng nhanh, nếu không chú ý bổ sung thức ăn có chứa sắt thì tình trạng thiếu máu do thiếu sắt rất dễ xảy ra ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ sinh non.

Tăng tiêu thụ sắt

Trẻ sơ sinh bình thường bài tiết nhiều sắt hơn người lớn. Ngoài ra, tiêu chảy mãn tính, nhiễm trùng lặp đi lặp lại và kém hấp thu ở ruột có thể ảnh hưởng đến sự hấp thu, sử dụng sắt, tăng tiêu thụ và thúc đẩy thiếu máu.

Hấp thu sắt kém: Do trẻ mắc các bệnh đường tiêu hóa nói chung, hoặc do chế độ ăn uống không hợp lý.

Thiếu máu ở trẻ em không phải hoàn toàn do thiếu sắt

Thiếu vitamin A:

Sắt là nguyên liệu tạo máu quan trọng, sắt dự trữ trong cơ thể cần được protein trong máu vận chuyển đến tủy xương để bắt đầu công việc tạo máu. Vitamin A sẽ tham gia trực tiếp vào quá trình tổng hợp protein trong máu. Khi thiếu vitamin A, tổng hợp protein trong máu bị hạn chế, gây thiếu sắt ở tủy xương, giảm khả năng tạo máu, tăng nguy cơ thiếu máu.

Thiếu vitamin B6:

Vitamin B6 đóng vai trò quan trọng trong quá trình tổng hợp sắt heme, khi thiếu nó có thể ảnh hưởng gián tiếp đến việc sản xuất hemoglobin. Khi đó, ngoài thiếu máu, trẻ còn có biểu hiện viêm dây thần kinh ngoại biên, viêm miệng góc, viêm lưỡi và co giật ở trẻ nhỏ.

Thiếu kẽm:

Kẽm tham gia vào quá trình tổng hợp hơn 80 enzym trong cơ thể, và một số enzym tham gia vào quá trình chuyển hóa các axit amin. Trẻ có thể biểu hiện như chán ăn, biếng ăn, đái dắt, chậm lớn và phát triển, giảm chức năng miễn dịch, chậm phát triển trí tuệ, rụng tóc, da sần sùi, tưa lưỡi, loét miệng nhiều lần.

Thiếu đồng:

Đồng đóng vai trò quan trọng trong quá trình oxy hóa vận chuyển sắt, thiếu đồng sẽ ảnh hưởng đến quá trình vận chuyển sắt, từ đó ảnh hưởng đến quá trình tạo máu. Ngoài ra, thiếu đồng còn có thể gây loãng xương, rụng tóc, bạch biến,… thậm chí ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ.

Nhiễm độc chì: Chì có thể thúc đẩy sự phá hủy các tế bào hồng cầu, dẫn đến thiếu máu. Trẻ cũng có thể có các triệu chứng thần kinh không đặc hiệu, có vị kim loại trong miệng, đau bụng, tiết nước bọt và có đường chì đen ở nướu.

Làm thế nào để đánh giá tình trạng thiếu máu của trẻ?

Đo nồng độ huyết sắc tố được sử dụng phổ biến và dễ dàng nhất để tầm soát tình trạng thiếu sắt ở trẻ em.

Khi trẻ thiếu máu nhẹ đến trung bình, thường không có triệu chứng, không dễ nhận thấy.

Khi trẻ có những biểu hiện sau có nghĩa là tình trạng thiếu máu càng nghiêm trọng: môi, mí mắt và móng tay tái nhợt, khó thở, dễ mệt mỏi, uể oải, chán ăn, cáu gắt, khó tập trung.

Biểu hiện lâm sàng của bệnh thiếu máu ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Biểu hiện chung

Da và niêm mạc của trẻ dần trở nên nhợt nhạt, đặc biệt là môi, niêm mạc miệng, mi mắt, móng tay, lòng bàn tay, kèm theo thiếu năng lượng, kém phản ứng với môi trường xung quanh, đôi khi cáu gắt, mất khả năng tập trung, trí tuệ giảm sút.

Trẻ lớn hơn có thể kêu chóng mặt, mắt thâm quầng, ù tai,v.v. Trẻ bị bệnh lâu ngày thường mệt mỏi, tóc khô xơ, chậm phát triển.

Biểu hiện khác

Hệ tiêu hóa: Chán ăn, buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, chướng bụng hoặc táo bón, ...

Hệ hô hấp và tuần hoàn: Do thiếu oxy, nhịp thở và nhịp tim tăng lên, biểu hiện rõ ràng hơn sau khi hoạt động hoặc khóc, trong trường hợp nặng có thể bị suy tim.

Giảm chức năng miễn dịch: Chức năng của tế bào lympho T bị suy yếu và khả năng diệt khuẩn của bạch cầu hạt bị giảm, rất dễ bị nhiễm các loại vi khuẩn khác nhau.

Gan, lách và các hạch bạch huyết to: do phản ứng tạo máu ngoài tủy, gan, lách và các hạch bạch huyết có thể hơi to.

Ngăn ngừa thiếu sắt thiếu máu

Phòng ngừa khi mang thai: tăng cường dinh dưỡng và ăn các thực phẩm giàu chất sắt. Từ tháng thứ ba của thai kỳ, nên bổ sung sắt nguyên tố bằng đường uống với liều 60 mg/ngày, có thể kéo dài đến sau sinh nếu cần, đồng thời bổ sung liều nhỏ axit folic (400g/ngày) và các vitamin, khoáng chất khác cần được bổ sung.

Trẻ sinh non và trẻ nhẹ cân: Khuyến khích cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn và tỷ lệ hấp thu sắt trong sữa mẹ là cao nhất.

Trẻ đủ tháng: Bú mẹ từ 4 - 6 tháng, hàm lượng sắt trong sữa mẹ sẽ dần giảm mạnh về giai đoạn sau, nên bổ sung kịp thời thức ăn bổ sung giàu sắt.

Trẻ nhỏ: Chú ý đến sự cân bằng dinh dưỡng trong thức ăn của trẻ; khuyến khích ăn rau và trái cây giàu vitamin C để thúc đẩy hấp thu sắt ở ruột.

Tuân thủ việc nuôi con bằng sữa mẹ: Cả sữa mẹ và sữa bò đều chứa rất ít chất sắt, nhưng 50% chất sắt trong sữa mẹ có thể được hấp thụ, trong khi tỷ lệ hấp thu sắt trong sữa bò chỉ là 10%.

Bổ sung thức ăn một cách khoa học:

Chọn thức ăn bổ sung giàu sắt khi trẻ bắt đầu ăn dặm (từ tháng thứ 6 sau sinh) và tăng dần thức ăn như thịt đỏ, lòng đỏ trứng, cá xay nhuyễn, thịt nạc...

Theo Sohu