Tiếng kêu cứu của bé trai và ám ảnh "vết sẹo tâm hồn" suốt cuộc đời

Trong bài viết "Công an vào cuộc vụ hãy cứu con khỏi dì ghẻ độc ác tại Hà Nội" Tạp chí Trẻ em Việt Nam đã thông tin sự việc mạng xã hội gần đây lan truyền “tâm thư” được cho là của một bé trai (kèm theo video từ camera) kể về quãng thời gian thường xuyên bị mẹ kế bạo hành khi sống chung nhà với mẹ kế tại phường Kiến Hưng, Hà Nội.

Bức thư có đoạn: “Thời gian gần đây, mẹ thường đánh con bằng điện thoại, chai thủy tinh, thìa, dao… Nếu con làm sai hoặc không trả lời, mẹ bắt con đập đầu vào tường, vào cạnh két sắt, hoặc tự dùng tay đấm vào thái dương”.

Trong một đoạn video được đăng tải công khai cho thấy, người phụ nữ dùng điện thoại đánh vào đầu bé, bắt em phải đứng cúi mặt xuống bàn trong thời gian dài, không được ngồi. Sự việc được cho là xảy ra tại chung cư Victoria, phường Kiến Hưng (Hà Nội). Ngay sau khi nhận thông tin, Công an phường Kiến Hưng (Hà Nội) đã vào cuộc xác minh, làm rõ.

Bạo lực ngôn từ là vết sẹo vô hình đau đớn hơn đòn roi

Trao đổi với PV Tạp chí Trẻ em Việt Nam, TS. Lê Nguyên Phương - Chuyên gia Tâm lý học và Giáo dục, tác giả cuốn sách Dạy Con Trong “Hoang Mang”, đồng sáng lập Tổ chức Liên hiệp phát triển tâm lý học đường cho rằng, trẻ là nạn nhân của bạo lực gia đình có nguy cơ cao rơi vào lo âu, trầm cảm, ám ảnh hoặc rối loạn căng thẳng hậu sang chấn (PTSD). Các em thường mang cảm giác bất lực, tội lỗi hay sợ hãi kéo dài, dần hình thành lòng tự trọng thấp và mất cảm giác an toàn ngay trong chính mái ấm gia đình.

Về nhận thức và học tập, bạo lực gia đình làm gián đoạn khả năng tập trung, ghi nhớ và xử lý thông tin. Nhiều nghiên cứu cho thấy trẻ em trong môi trường bạo lực thường có thành tích học tập kém, tư duy phản biện và sáng tạo bị hạn chế. Khi não bộ đang trong giai đoạn phát triển, tình trạng căng thẳng mãn tính dễ gây tổn thương, làm suy giảm khả năng học hỏi và điều hòa cảm xúc.

Ở phương diện xã hội, trẻ dễ xuất hiện hành vi hung hăng, chống đối hoặc ngược lại, khép kín và né tránh giao tiếp. Những phản ứng này bắt nguồn từ việc trẻ bắt chước hành vi bạo lực hoặc đánh mất niềm tin vào sự an toàn trong các mối quan hệ. Hệ quả có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành, ảnh hưởng đến khả năng xây dựng tình bạn, tình cảm, hôn nhân, thậm chí lặp lại vòng xoáy bạo lực ở thế hệ sau.

Về thể chất, stress kéo dài khiến trẻ dễ rối loạn giấc ngủ, ăn uống, thường xuyên đau nhức không rõ nguyên nhân, suy giảm miễn dịch khi các em bị chấn thương trực tiếp khi là nạn nhân của hành vi bạo lực.

Cuối cùng, xét trên phương diện đạo đức và nhân cách, trẻ lớn lên trong môi trường bạo lực có nguy cơ hình thành hệ giá trị lệch lạc, coi bạo lực là cách bình thường hoặc hữu hiệu để giải quyết xung đột. Điều này làm suy yếu sự phát triển về lòng công bằng, sự đồng cảm và tinh thần trách nhiệm xã hội – những nền tảng quan trọng để trở thành một công dân trưởng thành.

Đặc biệt, TS. Lê Nguyên Phương nhấn mạnh, nếu bạo lực bằng hành động như đánh đập dễ dàng tạo ra nỗi sợ hãi, hoảng loạn và ám ảnh kéo dài bởi tính trực diện và mức độ nguy hiểm rõ ràng, thì bạo lực bằng lời nói lại thường bị xem nhẹ. Tuy nhiên, những câu chửi mắng, nhục mạ hay hạ thấp giá trị cá nhân có thể để lại vết thương tinh thần sâu và lâu dài hơn. 

“Bạo lực bằng lời nói sẽ âm thầm trở thành “tiếng nói nội tâm” bám theo trẻ, bào mòn lòng tự trọng, niềm tin vào bản thân và ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành nhân cách. Thậm chí, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng bạo lực tinh thần bằng ngôn từ có sức tàn phá ngang bằng, thậm chí nặng nề hơn so với bạo lực thể xác, bởi nó phá vỡ nền tảng tình cảm và cảm giác được yêu thương trong gia đình”, TS. Lê Nguyên Phương cảnh báo.

Vết thương lòng từ bạo lực gia đình có thể ám ảnh trẻ suốt đời

Chia sẻ trên Tạp chí Trẻ em Việt Nam, ThS. Nguyễn Hương Giang – chuyên gia tâm lý, nghiên cứu sinh chuyên ngành Tâm lý học lâm sàng trẻ em và vị thành niên cho biết, bạo hành để lại trong trẻ em những “vết thương lòng” khó có thể chữa lành. Những trận đòn hay lời mắng chửi liên tiếp khiến trẻ sợ hãi, mất tự tin và dễ rơi vào sang chấn tâm lý. Khi cảm giác an toàn ngay trong gia đình – nơi đáng lẽ là chỗ dựa vững chắc – bị phá vỡ, trẻ sẽ khó tin tưởng vào thế giới bên ngoài, dễ thu mình hoặc bùng phát hành vi nổi loạn.

Về lâu dài, điều này có thể làm méo mó nhân cách, cản trở khả năng xây dựng các mối quan hệ lành mạnh và đối diện với thử thách. Thực tế cho thấy, những đứa trẻ thường xuyên bị đánh mắng có nguy cơ trở nên hung hăng hoặc tự hủy hoại bản thân, bởi các em chưa từng được học cách yêu thương chính mình và yêu thương người khác một cách đúng nghĩa.

Khi trẻ bị ép phải tự làm đau mình, các em thường rơi vào trạng thái bất lực sâu sắc, kèm nỗi sợ và tự trách bản thân. Nhiều em nội tâm hóa việc bị trừng phạt, dẫn đến sụt giảm nghiêm trọng cảm nhận về giá trị bản thân. Hậu quả lâu dài có thể là hành vi tự hại lặp lại, trầm cảm mãn tính hoặc thậm chí mô phỏng hành vi bạo lực đã từng trải qua lên người khác. Những vết sẹo tinh thần này thường để lại ám ảnh kéo dài, khó phai mờ suốt đời.

“Tôi từng gặp các trường hợp trẻ lớn lên mang nỗi niềm “mình không xứng đáng được yêu thương”, nên các em gặp khó khăn trong việc xây dựng tình bạn hay mối quan hệ tình cảm về sau. Tuy nhiên, nếu được can thiệp kịp thời bằng tình thương và sự chăm sóc đúng cách, các em vẫn có thể phục hồi niềm tin và trưởng thành mạnh mẽ hơn”, Ths Nguyễn Hương Giang chia sẻ, đồng thời nhấn mạnh, với những trẻ từng trải qua bạo lực gia đình, hỗ trợ tâm lý cần được xây dựng một cách cá nhân hóa và toàn diện. Trước hết, việc giải tỏa nỗi sợ hãi tích tụ đóng vai trò then chốt, có thể thực hiện thông qua trị liệu trò chuyện, nghệ thuật trị liệu hoặc liệu pháp chơi (play therapy) – phương pháp đặc biệt hữu ích với trẻ nhỏ. Thông qua trò chơi, vẽ tranh hay những buổi trò chuyện thân tình, trẻ có cơ hội bộc lộ cảm xúc, chia sẻ tổn thương mà không lo bị phán xét.

Quan trọng hơn cả là tạo dựng một môi trường an toàn – từ vòng tay của người thân đáng tin cậy đến không gian thân thiện ở trường học – để trẻ cảm thấy được bảo vệ. Sự đồng hành lâu dài giúp các em dần khôi phục niềm tin, học cách yêu thương bản thân và tái hòa nhập cuộc sống. Thực tế cho thấy, nhiều em khi nhận được tình thương và hỗ trợ đúng cách đã có thể vượt qua, tìm lại niềm vui như ánh sáng sau giông bão.

Theo TS. Lê Nguyên Phương, để xây dựng một môi trường an toàn cho trẻ, cần có sự chung tay của gia đình, nhà trường và toàn xã hội. Trong đó, gia đình phải là nơi tiên phong, thể hiện tình thương cùng kỷ luật tích cực. Nhà trường cần đưa giáo dục cảm xúc – xã hội (SEL) vào chương trình, rèn luyện kỹ năng quản lý xung đột và nuôi dưỡng văn hóa học đường không bạo lực. Về phía xã hội và truyền thông, việc lan tỏa kiến thức khoa học về tâm lý trẻ em, đồng thời mạnh mẽ lên án những hình thức bạo lực tinh thần bị ngụy trang dưới danh nghĩa “dạy dỗ” là vô cùng cần thiết. Chỉ khi ba yếu tố này đồng bộ, trẻ mới có cơ hội lớn lên trong sự an toàn, được tôn trọng và phát triển một cách lành mạnh.