TS Nguyễn Tiến Luận - Người lính năm xưa “giữ lửa” cho tuổi trẻ hôm nay

LTS: Trong rất nhiều câu chuyện về những người thầy được nhắc tới mỗi mùa 20/11, hành trình của TS Nguyễn Tiến Luận – Nhà sáng lập, Hiệu trưởng Trường Đại học Nguyễn Trãi luôn để lại một dấu ấn đặc biệt. Từ người lính binh nhì nơi chiến trường Quảng Trị, ông trở về đời thường với một lựa chọn khác biệt, chọn giáo dục làm “mặt trận” để tiếp tục cống hiến, thầm lặng gieo tri thức cho các thế hệ sinh viên với lý tưởng “sống để trả nợ và tri ân đồng đội” và "mong muốn học trò thành công nhanh hơn thầy".

TỪ NGƯỜI LÍNH BINH NHÌ ĐẾN NHÀ GIÁO - DOANH NHÂN KIẾN TẠO TRI THỨC

Trong nhiều câu chuyện về những người thầy đại học hôm nay, hành trình của TS Nguyễn Tiến Luận – Nhà sáng lập, Hiệu trưởng Trường Đại học Nguyễn Trãi mang một sắc thái đặc biệt: Bắt đầu từ người lính binh nhì nơi chiến trường Quảng Trị, trở về khi đất nước hòa bình, phấn đấu học tập không ngừng, trải qua nhiều vị trí công tác tại các cơ quan nhà nước cho đến khi dừng lại và dành trọn tâm huyết cho giáo dục. Nhiều người yêu quý vẫn trìu mến gọi ông là “doanh nhân binh nhì hiến dâng cho giáo dục” – một cách tôn vinh vừa giản dị, vừa đủ nói lên cốt lõi nhân cách: xuất phát từ chiến hào, nhưng đích đến là lớp học, là giảng đường.

Sinh ra trong thế hệ cầm súng bảo vệ Tổ quốc, người lính trẻ Nguyễn Tiến Luận lúc đó chiến đấu ở chiến trường Quảng Trị – một trong những địa danh ác liệt nhất thời chiến tranh. Những năm tháng khoác áo lính không chỉ cho ông trải nghiệm lửa đạn, mà còn hun đúc lý tưởng sống giản dị mà mãnh liệt  “sống để trả nợ và tri ân đồng đội”. Sau này, ông đã nhiều lần chia sẻ, cuộc đời còn lại là để thay mặt những người đồng đội đã nằm lại chiến trường mà sống tử tế hơn, cống hiến nhiều hơn, làm được điều gì đó có ý nghĩa cho thế hệ sau.

Rời quân ngũ, ông tiếp tục học tập, phấn đấu và bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ tại Cộng hòa Liên bang Đức – một chặng đường học thuật đòi hỏi rất nhiều nỗ lực, bản lĩnh và sự bền bỉ của một người đã trưởng thành từ gian khó. Trở về nước, ông trải qua những vị trí công tác ở Văn phòng Chính phủ, Hội Mỹ thuật Việt Nam…, song dường như trong ông luôn có một “tiếng gọi” khác: Tiếng gọi từ giáo dục, từ khát vọng góp phần đào tạo nên một thế hệ trẻ tự tin, bản lĩnh, hội nhập mà vẫn giàu lòng yêu nước.

Năm 1994, ông sáng lập Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển nhân lực (Ladeco) – một trong những đơn vị tiên phong mở ra cánh cửa du học tự túc cho hàng chục nghìn thanh niên Việt Nam. Đó là lần đầu tiên, vai trò “doanh nhân giáo dục” của ông được định hình rõ nét: không phải doanh nhân thuần túy của thương trường, mà là một doanh nhân chọn giáo dục làm “mặt trận” để đầu tư trí tuệ, tài lực và tâm huyết.

Đến năm 2008, bằng tất cả kinh nghiệm tích lũy trong lĩnh vực phát triển nhân lực và khát vọng xây dựng một mô hình đại học mới, TS Nguyễn Tiến Luận sáng lập Trường Đại học Nguyễn Trãi, kết hợp với Cao đẳng nghề Nguyễn Trãi, hệ thống THCS–THPT Hà Thành… tạo thành một “hệ sinh thái giáo dục” cho phép học sinh, sinh viên có thể đi một chặng đường dài trong cùng một triết lý, cùng một môi trường.

Trong tất cả những dự án đó, hình ảnh TS Nguyễn Tiến Luận hiện lên không chỉ như một nhà quản lý, một doanh nhân, mà trước hết là một người thầy. Bởi với ông, giáo dục không phải là ngành kinh doanh, mà là “cách để trả nợ ân tình với đồng đội và quê hương” – trả bằng những thế hệ sinh viên trưởng thành hơn, tốt đẹp hơn, nhanh chóng thành công hơn thầy.

THẦY HIỆU TRƯỞNG MANG LÝ TƯỞNG ĐÀO TẠO "CÔNG DÂN TOÀN CẦU"

Trên cương vị Hiệu trưởng, Nhà sáng lập - Hiệu trưởng Trường Đại học Nguyễn Trãi, TS Nguyễn Tiến Luận là người chịu trách nhiệm điều hành chung toàn bộ hoạt động của nhà trường, từ chiến lược phát triển, hợp tác quốc tế đến tài chính, pháp chế, thanh tra, kiểm soát. Nhưng nếu chỉ dừng ở những đầu việc hành chính, khó có thể lý giải vì sao sinh viên và cộng sự lại thường nhắc đến ông với sự kính trọng xen lẫn gần gũi đến vậy.

Trong các bài phát biểu trước sinh viên, thầy Luận luôn nhắc đến hai chữ “khát vọng” của tuổi trẻ và của chính mình. Lý tưởng “sống để trả nợ và tri ân đồng đội” mà ông từng chia sẻ đã được “dịch” sang ngôn ngữ giáo dục bằng một mục tiêu rất rõ: Tiên phong trong đào tạo “công dân toàn cầu” – những người trẻ Việt Nam có nền tảng tri thức, kỹ năng nghề nghiệp, ngoại ngữ và tư duy hội nhập đủ mạnh để bước ra thế giới, nhưng vẫn giữ được gốc rễ văn hóa và tinh thần trách nhiệm với Tổ quốc.

Không phải ngẫu nhiên mà những dự án giáo dục gắn với tên tuổi TS Nguyễn Tiến Luận đều hướng đến tầm vóc quốc tế: từ việc xây dựng các chương trình hợp tác với nhiều trường đại học, tổ chức giáo dục trên thế giới, cho đến ý tưởng phát triển “Khu đô thị đại học thông minh quốc tế” – một mô hình kết hợp giáo dục, đô thị thông minh và khởi nghiệp sáng tạo tại Hà Đông, Hà Nội. Ở đó, ông hình dung một không gian nơi sinh viên không chỉ đi học rồi về, mà được sống, nghiên cứu, khởi nghiệp trong một hệ sinh thái gắn kết chặt chẽ giữa nhà trường – doanh nghiệp – cộng đồng.

Trong triết lý giáo dục của TS Nguyễn Tiến Luận, nhà trường không phải “nhà máy sản xuất bằng cấp”, mà là nơi rèn luyện năng lực thích ứng. Bởi thế, ông đặc biệt coi trọng việc kết nối doanh nghiệp, tích hợp công nghệ và thúc đẩy trải nghiệm thực tế cho sinh viên. Với vai trò Chủ tịch AES Việt Nam – một tổ chức giáo dục, công nghệ, khởi nghiệp – TS Nguyễn Tiến Luận đã đưa vào nhà trường những mô hình đào tạo gắn với thực tế nghề nghiệp, tạo dựng hệ sinh thái edtech kết nối doanh nghiệp và sinh viên, giúp người học chạm đến cơ hội việc làm ngay từ khi còn ngồi trên ghế giảng đường.

Giải Vàng AES Global Awards 2024 mà ông được vinh danh tại Tokyo là một điểm nhấn quan trọng, nhưng với ông, các giải thưởng chỉ là “phần nổi” của tảng băng. Điều ông quan tâm hơn là từng sinh viên cụ thể: một bạn từ vùng quê khó khăn có học bổng để tiếp tục học, một nhóm bạn trẻ có dự án khởi nghiệp được ươm tạo, một lớp sinh viên tốt nghiệp không còn bỡ ngỡ khi bước vào doanh nghiệp. Giữa vô số kế hoạch hợp tác quốc tế, diễn đàn, hội nghị, người ta vẫn thường bắt gặp hình ảnh ông đứng giữa sân trường, trò chuyện, lắng nghe sinh viên, giải thích cặn kẽ những điều các em còn băn khoăn.

Đằng sau phong thái hiệu trưởng – doanh nhân, vẫn là cách hành xử của một người thầy: sẵn sàng đối thoại, giải thích, chia sẻ và nhận phần trách nhiệm về mình. Khi sinh viên bức xúc về thay đổi mức học phí, ông chọn cách đối diện với truyền thông, với sinh viên, dùng ngôn ngữ bình tĩnh nhưng không né tránh, nhấn mạnh rằng “hiệu trưởng sẵn sàng gặp các em” để giải đáp mọi khúc mắc. Đó là kiểu lãnh đạo không ẩn mình sau văn bản, mà đi thẳng vào tâm điểm, chấp nhận áp lực để giữ vững niềm tin của người học. 

Có lẽ vì thế, hình ảnh về một “nhà giáo – doanh nhân” ở ông không phải là hai vai diễn tách biệt, mà là hai nửa bổ sung cho nhau: chất lính giúp ông dám nghĩ những ý tưởng lớn, dám quyết những chiến lược dài hơi; tư duy doanh nhân giúp ông biến ý tưởng thành mô hình cụ thể, có tính khả thi; còn trái tim của người thầy giữ cho mọi quyết định không rời xa mục tiêu cuối cùng: sự trưởng thành của sinh viên.

DI SẢN LỚN NHẤT: TRUYỀN CẢM HỨNG SỐNG ĐẸP, SỐNG CỐNG HIẾN CHO THẾ HỆ TRẺ

Ở tuổi không còn trẻ, TS Nguyễn Tiến Luận vẫn thường kể với sinh viên rằng mình là “người lính trở về” – người lính của một thời đã qua, nhưng cũng là người lính của hôm nay, chọn “mặt trận” giáo dục để tiếp tục chiến đấu bằng tri thức và tình yêu thương. Trong các chương trình giáo dục truyền thống như “Người lính trở về” do Trường Đại học Nguyễn Trãi phối hợp tổ chức, thầy không chỉ là người đứng trên sân khấu phát biểu, mà là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa thế hệ cầm súng và thế hệ cầm bút, cầm bàn phím. 

Khi thầy nói với sinh viên: “Tuổi trẻ hôm nay cần tiếp nối tinh thần sống đẹp, sống cống hiến, sống có trách nhiệm để xây dựng một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng”, đó không phải là một khẩu hiệu. Đằng sau câu nói là ký ức của một người đã nhìn thấy cái giá của độc lập, hiểu thế nào là sự đánh đổi của cả một thế hệ. Chính vì vậy, ông lựa chọn một con đường truyền lửa khác: Dùng giáo dục để giữ gìn hòa bình, để biến lòng yêu nước thành khát vọng học tập, sáng tạo, khởi nghiệp và hội nhập.

Một trong những cách thầy Luận tri ân đồng đội là dành học bổng cho con cháu các cựu chiến binh, những chiến sĩ xe tăng 390 từng đi vào lịch sử. Đó là những suất học bổng không chỉ mang giá trị vật chất, mà còn là lời nhắn gửi lặng lẽ: “Ngày trước, cha anh các em cầm súng để đất nước có ngày hôm nay. Bây giờ, các em cầm bút, cầm máy tính để đất nước ngày mai tốt đẹp hơn”.

Trong lớp học, trong hội trường, trên những chuyến đi hợp tác quốc tế, thông điệp ấy được nhắc đi nhắc lại bằng nhiều cách: khi là câu chuyện đời lính, khi là kỷ niệm xúc động với đồng đội, khi là chia sẻ về những lần đàm phán với đối tác nước ngoài để giành thêm cơ hội cho sinh viên Việt Nam. Dù ở vai trò nào, ông vẫn nhất quán với một ý niệm: giáo dục phải làm cho người học trở nên tử tế hơn, có trách nhiệm hơn với bản thân, gia đình và xã hội.

Nhìn vào chặng đường đã qua, người ta có thể kể ra nhiều “thành tích” gắn với tên tuổi TS Nguyễn Tiến Luận: một tổ hợp giáo dục từ phổ thông đến đại học; những dự án education–tech và hợp tác quốc tế; những giải thưởng, tôn vinh trong và ngoài nước; những bài báo gọi ông là “doanh nhân Việt khát khao hiến dâng cho giáo dục”. Nhưng nếu hỏi đâu là di sản lớn nhất, có lẽ chính ông cũng sẽ không chọn những con số hay danh hiệu, mà là những con người.

Đó là những thế hệ sinh viên Nguyễn Trãi đang học tập, làm việc ở nhiều nơi trên thế giới nhưng vẫn giữ thói quen quay về thăm trường, tìm gặp thầy hiệu trưởng cũ để kể về hành trình của mình. Đó là những giáo viên trẻ, những cán bộ quản lý giáo dục từng học dưới mái trường mà nay tiếp tục gieo hạt tri thức. Đó là những bạn trẻ lần đầu được nghe câu chuyện về “người lính trở về” trong một buổi sinh hoạt ngoại khóa, và nhận ra rằng “người thầy hiệu trưởng” không chỉ là người ký quyết định, mà là một con người bằng xương bằng thịt, đi qua chiến tranh, đi qua những vòng quay khắc nghiệt của kinh tế thị trường, nhưng vẫn giữ được một ánh nhìn ấm áp và tin tưởng hướng về tuổi trẻ.

Trong bức chân dung ấy, TS Nguyễn Tiến Luận hiện lên không phải như một hình mẫu hoàn hảo, không tì vết, mà là một con người dấn thân lựa chọn giáo dục như một cách sống, một cách “trả nợ”, một cách tri ân, truyền cảm hứng cho tuổi trẻ của bao thế hệ sinh viên nhà trường. 

Ở Đại học Nguyễn Trãi hôm nay, mỗi khi tiếng trống khai giảng vang lên, mỗi khi chương trình “Người lính trở về” được tổ chức, mỗi khi thêm một sinh viên nhận tấm bằng tốt nghiệp để bước vào đời, thì đâu đó trong những khoảnh khắc ấy, hành trình của người thầy – TS Nguyễn Tiến Luận lại được tiếp nối, không chỉ trên trang giấy hay trong bài diễn văn, mà trong chính lựa chọn sống, lựa chọn cống hiến của từng người trẻ. Và có lẽ, đó mới chính là bài học sâu sắc nhất mà một nhà giáo - cống hiến, để lại cho các thế hệ sinh viên của Trường Đại học Nguyễn Trãi. Như ông từng chia sẻ: “Tuổi trẻ hôm nay cần tiếp nối tinh thần ‘Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh’ – sống đẹp, sống cống hiến, sống có trách nhiệm để xây dựng một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng. Hòa bình là thành quả của những hy sinh vĩ đại và sứ mệnh của chúng ta là giữ gìn, phát triển bằng tri thức, hành động và trái tim yêu nước”.