Vì sao chưa thể xử lý tận gốc vấn nạn bạo lực học đường?

Trong năm 2024, Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam đã phát biểu chính kiến và tư vấn 41 vụ việc xâm hại quyền trẻ em. Trong đó có 7 vụ việc liên quan đến bạo lực học đường xảy ra tại Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, Bình Dương. Tuy số lượng kể trên không chiếm tỷ lệ chủ yếu nhưng đây đều là các trường hợp có tình tiết phức tạp, có nhiều vấn đề đáng lưu tâm.

Hầu hết các em học sinh là nạn nhân của bạo lực học đường, thường xuyên bị cô lập, bị bạo lực bằng lời nói hoặc bạo lực mạng thông qua mạng xã hội và các phương tiện điện tử khác dẫn đến tổn thương về mặt tinh thần thay vì bạo lực bằng thể chất, bị đánh hội đồng như trước đây.

Đáng chú ý, nhiều vụ việc xảy ra giữa học sinh với học sinh, giáo viên tham gia bạo lực tinh thần, cô lập học sinh hoặc bỏ mặc học sinh bị bạo lực hay học sinh bạo lực với giáo viên,...

Các trường hợp bạo lực học đường được công dân thông tin về Hội đều cho thấy, khi phát hiện bạo lực học đường, giữa phụ huynh và nhà trường không cùng tiếng nói chung. Các biện pháp giải quyết không hiệu quả, dẫn đến khiếu nại kéo dài. Người lớn có xu hướng giải quyết bằng con đường ngoại giao, tránh né việc giải quyết tận gốc vấn đề.

Mặc dù, các bên thông báo kết quả vụ việc đã được giải quyết hoặc kết luận không có bạo lực bởi nhận định đó chỉ là mâu thuẫn rất nhỏ qua lại giữa học sinh với nhau. Nhưng thực chất, hành vi bạo lực học đường vẫn tồn tại và bị bỏ qua dù hành vi đó tác động rất nhỏ về mặt tinh thần hoặc không đáng kể về thể chất.

“Chiêu trò im lặng” bằng hành vi như ngừng hoặc tránh giao tiếp với nạn nhân, cô lập nạn nhân sẽ vẫn tiếp tục xảy ra và không thể kết thúc. Trong số đó, rất nhiều trường hợp học sinh bị các bạn cô lập, bạo lực nhưng lại giấu giếm, chỉ đến khi trẻ em là nạn nhân bị suy nhược nghiệm trọng về tinh thần, phải nhập viện và trị liệu tâm lý thì gia đình mới phát hiện và lên tiếng.

Một số các trường hợp gia đình liên tục khiếu nại về việc giáo viên có thái độ thờ ơ, để mặc cho sự việc bạo lực diễn ra, không can ngăn, và bỏ mặc để nạn nhân tiếp tục bị bạn bạo lực. Một số trường hợp khi cán bộ Hội tiếp xúc và trao đổi thì thấy rằng, nhà trường và gia đình thường có xu hướng chủ quan khi nhận định mâu thuẫn giữa học sinh với nhau không phải là vấn đề to tát.

Hay khi phát hiện hành vi bạo lực thì thầy cô lại chỉ đưa ra những hình phạt thật nặng mà không giải quyết vấn đề gốc rễ triệt để. Nhìn chung, nếu gia đình và nhà trường không có bất cứ một biện pháp dài hạn nào để ngăn chặn sự việc thì sẽ càng thúc đấy những hành vi bạo lực tái diễn và xảy ra nhiều hơn.

Chính vì vậy, khi bị bạo lực, các em cần có sự phản ứng ngay lập tức bằng những kỹ năng tự vệ cho bản thân. Gia đình và Nhà trường, ngoài hướng dẫn cho trẻ các kỹ năng tự vệ về mặt thể chất cũng cần trang bị sẵn cho con em những kỹ năng để tự vệ trước những lời nói, thái độ, phương thức của bạo lực tinh thần.

Qua các đơn thư gửi đến Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam và những trường hợp khác được đưa tin trên báo đài, chúng tôi cho rằng, các đơn vị giáo dục tại các địa phương cần chú trọng nâng cao năng lực, phẩm chất đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên về đạo đức nhà giáo, nâng cao năng lực chuyên môn về tư vấn tâm lý, năng lực kiểm soát, ứng xử, giải quyết các tình huống sư phạm.

Về phía nhà trường, cần tăng cường phối hợp với gia đình học sinh; phát huy vai trò của gia đình trong quản lý giáo dục trẻ; thường xuyên thông tin hai chiều giữa nhà trường và gia đình học sinh về hoạt động của nhà trường, tình hình học tập, rèn luyện, các dấu hiệu bất thường để phối hợp với gia đình triển khai các biện pháp giáo dục học sinh. 

Về phía gia đình học sinh cũng cần phối hợp chặt chẽ với nhà trường và giáo viên chủ nhiệm để nắm bắt tình hình của con tại trường học; đồng thời, quan tâm, quan sát trẻ, lắng nghe, khuyến khích trẻ nói lên cảm xúc, suy nghĩ của con để kịp thời phát hiện các dấu hiệu bất ổn về tâm lý và can thiệp sớm để kịp thời ngăn chặn những hành vi bạo lực học đường. 

Về phía các cơ quan chức năng cần có biện pháp xử lý nghiêm các hành vi bạo lực học đường, xác minh tường tận vấn đề khi có khiếu nại, tố giác, không bỏ qua các biểu hiện dù là nhỏ nhất của hành vi bạo lực học đường. Chỉ khi giải quyết được gốc rễ, và nguồn cơn của bạo lực thì hành vi bạo lực mới được kiểm soát và chấm dứt. Đồng thời, nhà trường và các cơ quan, tổ chức liên quan đến công tác bảo vệ quyền trẻ em có trách nhiệm đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cộng đồng về vấn nạn này.