Một bộ sách giáo khoa duy nhất: Sự thống nhất cần thiết cho hàng triệu trẻ em

Quyết định này được đưa ra trong Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị, sau nhiều năm áp dụng chủ trương "một chương trình, nhiều bộ SGK". Bên cạnh đó, Nghị quyết 71 cũng đề ra một mục tiêu đầy tham vọng khác: đến năm 2030, SGK sẽ được cung cấp miễn phí cho toàn bộ học sinh. Đây là một động thái mạnh mẽ, thể hiện cam kết của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng một nền giáo dục công bằng và nhân văn hơn, giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho phụ huynh và tạo điều kiện học tập tốt nhất cho mọi học sinh.

Thống nhất để xây dựng nền giáo dục hiệu quả và bền vững 

Trước đó, năm 2020, chương trình Giáo dục phổ thông 2018 ra đời với điểm nhấn là chủ trương cho phép sử dụng nhiều bộ SGK khác nhau. Chính sách này được kỳ vọng sẽ tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, làm phong phú nguồn học liệu và thúc đẩy sự sáng tạo trong giáo dục. Các trường học được trao quyền tự chủ trong việc lựa chọn SGK phù hợp với đặc thù giảng dạy.

Tuy nhiên, sau một thời gian áp dụng, nhiều bất cập đã bộc lộ. Giáo viên tốn nhiều thời gian làm quen với các bộ sách khác nhau, học sinh gặp khó khăn khi chuyển trường do sự khác biệt về cấu trúc và nội dung bài học. Phụ huynh cũng phải chịu thêm gánh nặng tài chính khi phải mua nhiều bộ sách trong thời gian ngắn.

Những trở ngại này đặt ra câu hỏi lớn về tính hiệu quả của chính sách đa dạng hóa SGK. Việc hướng tới một bộ sách thống nhất không phải là phủ nhận những nỗ lực trước đây, mà là một sự điều chỉnh cần thiết để đạt được hiệu quả cao hơn. Một bộ SGK chuẩn mực, được thẩm định kỹ lưỡng sẽ đảm bảo sự nhất quán trong chương trình giảng dạy và là nền tảng vững chắc cho việc đánh giá chất lượng giáo dục trên toàn quốc.

Ngoài ra, chính sách này sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Giáo viên có thể tập trung vào việc phát triển phương pháp giảng dạy thay vì phải thích nghi với nhiều hình thức sách khác nhau. Học sinh sẽ ít bị gián đoạn hơn khi chuyển trường, và gánh nặng tài chính cho các gia đình cũng được giảm đáng kể, đặc biệt khi kết hợp với chính sách cung cấp SGK miễn phí vào năm 2030. Điều này góp phần thu hẹp khoảng cách giáo dục giữa các vùng miền.

Hơn thế nữa, một bộ SGK dùng chung sẽ giúp tối ưu hóa quy trình in ấn và phân phối cho hơn 20 triệu học sinh cả nước, từ đó giảm chi phí sản xuất và tạo thuận lợi cho việc tái sử dụng. Khi xảy ra thiên tai hay dịch bệnh, việc hỗ trợ SGK cho học sinh vùng khó khăn cũng sẽ trở nên dễ dàng và kịp thời hơn.

Cuối cùng, thống nhất sách không đồng nghĩa với bó buộc sáng tạo. Ngược lại, khi kiến thức nền tảng đã ổn định, giáo viên có điều kiện phát triển các hoạt động sáng tạo phù hợp với hoàn cảnh lớp học. SGK sẽ trở thành công cụ hỗ trợ học tập, thúc đẩy năng lực tư duy và sáng tạo của học sinh. Sự trở lại với một bộ sách thống nhất là bước đi cần thiết để xây dựng nền giáo dục công bằng, hiệu quả và bền vững cho tương lai.

Một bộ sách giáo khoa nhưng nhiều lợi ích

Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ GD&ĐT), đã bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ với chủ trương xây dựng một bộ sách giáo khoa (SGK) thống nhất trên toàn quốc. Theo ông, bộ SGK này sẽ đóng vai trò là tài liệu chuẩn mực, cốt lõi, trong khi các bộ sách khác có thể tồn tại theo cơ chế thị trường, được sử dụng như nguồn tài liệu tham khảo bổ sung tùy theo nhu cầu của giáo viên và học sinh.

Việc có một bộ SGK thống nhất sẽ mang lại nhiều lợi ích. Trước hết, nó đảm bảo tính nhất quán và tiêu chuẩn hóa trong chương trình giảng dạy trên toàn quốc, giúp duy trì chất lượng giáo dục đồng đều và thu hẹp khoảng cách về kết quả học tập giữa các vùng miền.

Bên cạnh đó, một bộ SGK duy nhất cũng tạo ra sự công bằng trong giáo dục. Tất cả học sinh, bất kể điều kiện kinh tế xã hội hay vị trí địa lý, đều có quyền tiếp cận nguồn tài liệu học tập chất lượng. Điều này cũng giúp giảm gánh nặng cho giáo viên, cho phép họ tập trung vào việc phát triển các chiến lược giảng dạy hiệu quả thay vì tốn thời gian tìm kiếm nguồn tài liệu đáng tin cậy. Hơn nữa, việc đánh giá học sinh trên diện rộng cũng sẽ trở nên khách quan và dễ dàng hơn.

Theo TS. Hoàng Ngọc Vinh, giải pháp này còn giúp các trường học tiết kiệm chi phí mua sắm và thời gian lựa chọn SGK, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi hơn trong quản lý và phân phối.

Trước định hướng “cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc”, Giáo sư Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục Việt Nam đã có những chia sẻ sâu sắc. Ông khẳng định chủ trương này là hoàn toàn phù hợp, đặc biệt khi nhìn vào thực tế triển khai chương trình giáo dục mới trong 5 năm qua. Theo GS. Lê Anh Vinh, một bộ sách thống nhất sẽ đảm bảo các vùng miền, nhất là những khu vực khó khăn, có thể triển khai chương trình mới một cách thuận lợi, không bị cản trở bởi giá sách, nguồn cung hay sự hạn chế về học liệu.

Ông cũng nhấn mạnh, nếu có đơn vị, cá nhân biên soạn được sách hay hơn, phù hợp hơn, cánh cửa luôn mở để đưa vào sử dụng. Nhưng nếu không làm tốt hơn hẳn, việc có nhiều bộ sách “tốt như nhau” chỉ gây phân tán nguồn lực và khó khăn trong quá trình thực hiện, trong khi giá trị mang lại không lớn. 

Về vấn đề chuyên môn, GS. Lê Anh Vinh cho biết, cả ba bộ sách giáo khoa hiện hành đều có chất lượng tốt và giáo viên có thể dạy tốt với bất kỳ bộ sách nào. Nhưng sự sáng tạo và tự chủ của giáo viên không nằm ở số lượng bộ sách, mà ở chính năng lực sư phạm và khả năng tổ chức bài giảng của họ. Một bộ sách giáo khoa tốt chỉ là công cụ, còn hiệu quả giáo dục phụ thuộc vào “tay nghề” và sự chủ động của người thầy.

Cuối cùng, GS Lê Anh Vinh bày tỏ sự tin tưởng vào đội ngũ tác giả được lựa chọn để biên soạn bộ sách mới. Ông khẳng định: “Thước đo của đổi mới không phải là số lượng bộ sách, mà là việc mọi vùng miền đều có một bộ sách chất lượng nhất để triển khai thuận lợi, và giáo viên được hỗ trợ để biến sách thành những bài học sống động, hiệu quả”.

Bộ Chính trị chỉ đạo rà soát việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông, bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc. Chỉ đạo này nằm trong Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, ban hành ngày 22/8.

Hiện thị trường có ba bộ sách giáo khoa cùng một số sách lẻ. Tất cả học sinh phổ thông đã sử dụng sách giáo khoa mới. Tùy điều kiện thực tế, nhu cầu, các trường được chọn sách để giảng dạy. Với khoảng 20 triệu học sinh, 12 khối lớp, hàng trăm triệu bản sách đã được xuất bản.

Ngoài yêu cầu cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, nghị quyết 71 của Bộ Chính trị nêu phấn đấu tới năm 2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho tất cả học sinh