Hàng loạt vụ đuối nước thương tâm: Khoảng trống kỹ năng vẫn chưa được lấp đầy 

5–6 trẻ em tử vong mỗi ngày vì đuối nước

Ngày 29/7, anh Phạm Văn Toản (40 tuổi, xã Hải Thịnh, Nam Định) dẫn hai con là Phạm Quang Vinh (11 tuổi) và Phạm Khánh Phong (9 tuổi) ra bờ biển gần nhà. Anh để các con chơi trên bờ, còn mình xuống biển thả lưới. Khoảng hơn một giờ sau, khi quay trở lại, anh không thấy các con đâu. Hốt hoảng đi tìm và được người dân hỗ trợ, anh phát hiện hai bé đã bị đuối nước, cơ thể tím tái và ngưng thở. 

Các cháu nhanh chóng được sơ cứu và đưa đến Bệnh viện Phục hồi chức năng tỉnh Nam Định, nhưng không qua khỏi. Chính quyền địa phương cho biết, trong kỳ nghỉ hè, hai bé thường theo bố ra biển chơi. Khu vực xảy ra tai nạn vốn có nhiều vụng xoáy và sóng mạnh. 

Chiều 30/7, tại thôn Đồng Niên (xã An Khánh, Hoài Đức, Hà Nội) xảy ra vụ việc thương tâm khi hai anh em ruột, chuẩn bị vào lớp 1 và lớp 5, tử vong do rơi xuống giếng. Theo thông tin ban đầu, khoảng 18h, hai bé ra sân chơi gần khu nhà trọ. Trong lúc nô đùa, cả hai không may trượt ngã xuống giếng gần đó. Người dân cùng gia đình nhanh chóng phát hiện, đưa các cháu lên bờ và đưa đi cấp cứu. Tuy nhiên, dù được nỗ lực cứu chữa, khoảng 2 giờ sau, cả hai bé đều không qua khỏi.

Lãnh đạo UBND xã An Khánh cho biết, thời điểm xảy ra sự việc, bố của hai cháu có mặt tại nhà nhưng thiếu sự giám sát, dẫn đến tai nạn đáng tiếc. Ngay sau vụ việc, chính quyền đã tới thăm hỏi, động viên gia đình, đồng thời tiến hành rà soát các điểm có nguy cơ mất an toàn như giếng, ao, hồ… để kịp thời che chắn, phòng ngừa tai nạn tương tự.

Sáng 7/8, một bé gái được người thân đưa đến hồ bơi Gia Khang ở thôn Đức Phong, xã Bù Đăng (tỉnh Bình Phước cũ) để tắm. Sau đó, do bận việc, người thân rời đi và nhờ nhân viên hồ bơi trông giúp các cháu nhỏ. Đến trưa quay lại, không thấy bé đâu, gia đình hốt hoảng tìm kiếm thì phát hiện cháu đã chìm dưới hồ. Dù được đưa lên bờ sơ cứu ngay lập tức, nạn nhân không qua khỏi.

Theo thống kê của Bộ GD&ĐT, trung bình mỗi năm Việt Nam có gần 2.000 trẻ em, học sinh tử vong do đuối nước, điều này đồng nghĩa với việc mỗi ngày có 5–6 em không trở về nhà chỉ vì chưa biết bơi, thiếu kỹ năng ứng phó khi rơi xuống nước. Đáng nói, nguyên nhân không phải lúc nào cũng đến từ lũ lớn hay sông sâu, mà có khi chỉ là một mương nước nhỏ, một chiếc giếng bỏ hoang hay hồ sen ven đường. 

Các vụ đuối nước thường xảy ra vào mùa hè. Địa điểm xảy ra thường có các nguồn nước mở như ao, hồ, sông, suối, ngầm tràn hay tại chính ao của gia đình. Đặc biệt, trẻ em ở nông thôn, vùng kênh rạch, ven đô là nhóm có nguy cơ cao nhất. Các em sống giữa ao hồ, sông suối, giếng nước… nhưng lại thiếu nghiêm trọng kiến thức và kỹ năng phòng tránh tai nạn.

Lý giải về tình trạng đuối nước xảy ra ở độ tuổi trẻ em, PGS.TS Phạm Việt Cường, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu chính sách và Phòng chống chấn thương, Trường Đại học Y tế công cộng cho biết: "Nguyên nhân là do thiếu sự giám sát của người lớn, việc phòng tránh, sơ cứu của người dân khi gặp tai nạn đuối nước còn thấp. Trẻ thiếu kỹ năng bơi và hay hiếu động, tò mò, thích nghịch nước, có những trẻ biết bơi nhưng chủ quan hoặc thiếu kỹ năng an toàn với nước".

Có thể thấy, ở một số nơi từng triển khai lớp dạy bơi, hoạt động này vẫn thường bị gián đoạn do thiếu kinh phí, thiếu huấn luyện viên và thiếu sự duy trì bền vững. Sự thiếu hụt không chỉ nằm ở điều kiện vật chất mà còn xuất phát từ khoảng trống trong nhận thức. Trong nhiều gia đình, việc học bơi vẫn bị coi là “phụ”, không quan trọng bằng văn hóa, ngoại ngữ. Nhiều cha mẹ vẫn nghĩ chỉ cần trông nom cẩn thận là đủ, mà quên rằng trẻ em không thể lúc nào cũng duy trì sự cảnh giác.

Đuối nước có thể phòng tránh khi cha mẹ đồng hành cùng con

Trao đổi với PV Tạp chí Trẻ em Việt Nam, bà Đoàn Thu Huyền - Giám đốc Quốc gia tại Việt Nam, Tổ chức Campaign For Tobacco-Free Kids (Hoa Kỳ) cho rằng, đuối nước có thể xảy ra chỉ trong khoảnh khắc, song hoàn toàn có thể phòng tránh nếu có nhận thức đúng và hành động kịp thời. Những việc nhỏ như nhắc trẻ không chơi gần sông hồ khi không có người lớn, tập cho trẻ kỹ năng bơi và nổi an toàn, trang bị kiến thức về môi trường nước và giám sát trẻ trong những thời điểm nguy cơ cao đều vô cùng quan trọng.

Bà nhấn mạnh, truyền thông phải được đẩy mạnh trên mạng xã hội, truyền hình và trong trường học để mọi người hiểu rằng kỹ năng nổi không chỉ là hoạt động thể thao mà còn là kỹ năng sống quan trọng. Bên cạnh đó, phụ huynh được khuyến khích thực hành cùng con tại bể bơi an toàn. Ngay cả khi không biết bơi, cha mẹ vẫn có thể cùng con tập thở, giữ thăng bằng và làm quen với nước trong tâm thế bình tĩnh.

Ông Đặng Hoa Nam - nguyên Cục trưởng Cục Trẻ em, Phó Chủ tịch Hội BVQTE Việt Nam nhận định, những năm trước đây, dọc bờ sông Hồng, năm nào cũng xảy ra vài vụ đuối nước thương tâm. Nhưng gần đây, nhờ các biện pháp can thiệp đồng bộ của Hà Nội như xây dựng bể bơi tại trường học, tổ chức các lớp dạy bơi, nâng cao nhận thức cho phụ huynh - số vụ tai nạn đã giảm hẳn. “Điều đó chứng minh: phòng chống đuối nước là việc làm được nếu chúng ta coi đó là ưu tiên”, ông Đặng Hoa Nam bày tỏ.

Nguyên Cục trưởng Đặng Hoa Nam nhấn mạnh, cộng đồng cần tập trung lan tỏa mạnh mẽ thông điệp về tầm quan trọng của việc bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ đuối nước, xem đây là một phần thiết yếu trong việc đảm bảo quyền được sống an toàn của trẻ em. Bên cạnh đó, truyền thông cần tập trung trong việc phổ biến chính sách, giải pháp phòng chống đuối nước một cách cụ thể đến từng cấp chính quyền, từng gia đình, từng giáo viên - những người trực tiếp tạo nên môi trường sống an toàn cho trẻ.

Để phòng chống đuối nước hiệu quả, ông Đặng Hoa Nam lưu ý rằng cần truyền thông sâu rộng về các biện pháp can thiệp thiết thực như: tạo môi trường an toàn cho trẻ, cảnh báo khu vực nguy hiểm, dạy bơi, trang bị kỹ năng ứng phó, cứu hộ và sơ cấp cứu, đồng thời thực thi nghiêm các quy định an toàn giao thông đường thủy.

TS. Dương Khánh Vân, Cán bộ kỹ thuật Tổ chức Y tế thế giới (WHO) nhấn mạnh rằng đuối nước là vấn đề sức khỏe cộng đồng ở cấp độ toàn cầu, khu vực và quốc gia. Tuy nhiên, đây là tai nạn hoàn toàn có thể phòng ngừa được nếu có quyết tâm và áp dụng những biện pháp dựa trên bằng chứng. Thực tế trong 20 năm qua, tỷ lệ tử vong do đuối nước đã giảm đáng kể, cho thấy hiệu quả của các chiến lược can thiệp mà WHO đã khuyến nghị.

Trong báo cáo toàn cầu gần đây, WHO xác định 6 lĩnh vực ưu tiên trong phòng chống đuối nước. Thứ nhất, cần đẩy mạnh phối hợp hành động đa ngành bởi đây không chỉ là trách nhiệm của ngành y tế hay của Cục Trẻ em, mà cần có sự chung tay giữa nhiều bộ ngành, tổ chức xã hội, khu vực công – tư, cũng như gia đình, nhà trường và cộng đồng. 

Thứ hai, cần nâng cao nhận thức về quy mô của vấn đề, coi đây là một thách thức y tế công cộng và chú ý tới sự bất bình đẳng: trẻ em từ những gia đình có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn, thiếu sự chăm sóc và giám sát thường có nguy cơ cao hơn. 

Thứ ba, phải tăng ngân sách cho các chiến lược và mô hình can thiệp đã được chứng minh hiệu quả, điển hình là chương trình dạy bơi và kỹ năng an toàn nước cho trẻ em từ 6 tuổi trở lên.

Thứ tư, cần mở rộng phạm vi can thiệp, không chỉ dừng lại ở những khu vực có nguy cơ cao mà phải triển khai rộng trong cộng đồng. 

Thứ năm, cần kết hợp nghiên cứu với hoạch định chính sách, dựa vào bằng chứng khoa học để xây dựng giải pháp hiệu quả và có tính khả thi về chi phí. 

Thứ sáu, phải đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng và kêu gọi sự tham gia của báo chí để lan tỏa thông điệp phòng, chống đuối nước. WHO kỳ vọng báo chí và cộng đồng tại Việt Nam sẽ tích cực tham gia, lan tỏa những kinh nghiệm, tình huống, hoặc các mô hình hiệu quả nhằm nâng cao nhận thức xã hội.