Nuôi dưỡng trẻ đang bú mẹ đúng cách

Theo TS. BS. Phan Bích Nga - Viện Dinh dưỡng quốc gia, thực hiện việc nuôi con bằng sữa mẹ: bú sớm, bú hoàn toàn,… là rất cần thiết, mang lại nhiều lợi ích sức khỏe cho trẻ.

Cho trẻ bú sớm

- Cho trẻ da kề da với mẹ ngay sau khi sinh: Việc này sẽ giúp giữ ấm cho trẻ và giúp trẻ dễ thở, giúp trẻ có thể ngậm bắt vú dễ dàng và giúp mẹ con thấy gần gũi với nhau hơn.

- Cho trẻ bú sớm trong vòng một giờ đầu sau khi sinh: Bú sớm giúp trẻ tập bú mẹ khi vú mẹ còn mềm và giúp co hồi tử cung mẹ, giúp mẹ giảm mất máu.

- Cho trẻ bú sữa non: Sữa non là loại sữa có màu vàng và đặc rất rốt cho sức khỏe của trẻ. Sữa non giúp trẻ phòng ngừa nhiều bệnh và đào thải phân su để trẻ bớt bị vàng da sau sinh.

- Cho trẻ bú thường xuyên sẽ giúp mẹ nhanh “xuống sữa” và sản xuất nhiều sữa hơn.

- Không nên cho trẻ uống nước hoặc các dung dịch khác trong những ngày đầu sau sinh. Việc làm này không cần thiết và gây các vấn đề không tốt cho sức khỏe trẻ sơ sinh (không đảm bảo dinh dưỡng cần thiết cho trẻ, không đảm bảo vệ sinh thực phẩm gây nhiễm khuẩn...).

Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu

Sữa mẹ cung cấp đầy đủ thức ăn và nước uống mà trẻ cần trong 6 tháng đầu đời. Không cho trẻ ăn/uống gì khác, kể cả nước trắng trong 6 tháng đầu. Ngay cả khi trời nóng, sữa mẹ cũng đủ để giải khát cho trẻ.

Việc cho trẻ ăn/uống ngoài sữa mẹ sẽ làm giảm việc bú mẹ của trẻ và do đó sẽ làm mẹ giảm tiết sữa. 

Nước trắng và các loại dung dịch/ thức ăn khác có thể làm trẻ bị bệnh. Tuy nhiên, bà mẹ vẫn có thể cho con uống thuốc nếu được cán bộ y tế chỉ định.

Khi trẻ tròn 6 tháng là lúc cần được ăn thêm các thực phẩm ngoài sữa mẹ gọi là chế độ ăn bổ sung: vì chúng bổ sung cho sữa mẹ, chứ không hoàn toàn thay thế được sữa mẹ để cung cấp đủ chất dinh dưỡng. Thức ăn bổ sung phải là các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng và đủ về mặt số lượng để trẻ có thể tiếp tục phát triển.

Từ 6 tháng tuổi nhu cầu phát triển thể chất của trẻ tăng nhiều vì vậy nhu cầu dinh dưỡng của trẻ cũng tăng lên và sữa mẹ không thể đáp ứng nhu cầu này. Do đó, cần cho trẻ ăn bổ sung ngoài sữa mẹ.

Từ 6-12 tháng tuổi, cần tiếp tục cho trẻ bú bên cạnh ăn bổ sung vì sữa mẹ tiếp tục cung cấp hơn một nửa nhu cầu dinh dưỡng của trẻ và từ 12-24 tháng, sữa mẹ cung cấp ít nhất một phần ba nhu cầu dinh dưỡng của trẻ. Ngoài ra, sữa mẹ còn tiếp tục cung cấp các yếu tố kháng khuẩn bảo vệ trẻ khỏi mắc nhiều loại bệnh, mang lại sự gần gũi và gắn bó giúp trẻ phát triển tâm lý.

Để ăn bổ sung đúng cách cần tuân thủ các nguyên tắc quan trọng sau:

- Mỗi nhóm thức ăn có thể cung cấp các chất dinh dưỡng khác nhau. Do vậy, cần đa dạng các thực phẩm. Bữa ăn cần đảm bảo cho trẻ được ăn đủ 4 nhóm thực phẩm gồm đạm, béo, tinh bột, vitamin và khoáng chất.

- Cho trẻ ăn từ lỏng tới đặc (thời gian tập cho ăn bột loãng chỉ từ 2-3 ngày, sau đó cho ăn đặc), từ ít tới nhiều, tập cho trẻ ăn quen dần với thức ăn mới.

- Tăng thêm năng lượng của thức ăn bổ sung bằng cách cho thêm dầu, mỡ hoặc vừng, lạc (mè, đậu phộng) làm cho bát bột vừa thơm, vừa béo, mềm, trẻ dễ nuốt, lại cung cấp thêm năng lượng giúp trẻ mau lớn.

- Đảm bảo vệ sinh ăn uống, chế biến thực phẩm cho trẻ để tránh gây rối loạn tiêu hóa. Rửa sạch tay trước khi chế biến thức ăn và khi cho trẻ ăn.

- Không cho trẻ ăn bánh, kẹo, uống nước ngọt trước bữa ăn vì chất ngọt làm tăng đường huyết, gây ức chế tiết dịch vị, làm trẻ chán ăn, trẻ sẽ bỏ bữa hoặc ăn ít đi trong bữa ăn.

- Khi cho trẻ ăn cần kiên nhẫn, luôn khuyến khích động viên để trẻ ăn tốt hơn.

Số lượng bữa ăn bổ sung trong ngày:

- 6-8 tháng: Bú mẹ là chính, tập cho trẻ ăn từ bột loãng trong vòng vài ngày sau đó tăng dần lên 2 bữa bột mỗi ngày và nấu đặc dần.

- 9-11 tháng: Vẫn bú mẹ là chính + 2-3 bữa bột đặc mỗi ngày + quả nghiền.

- Trẻ 1-2 tuổi: Ngoài sữa mẹ, ăn thêm 3-4 bữa/ngày, có thể nấu theo kiểu cháo, súp, cơm xay hỗn hợp.

Một số sai lầm khi cho trẻ ăn bổ sung:

Không cho trẻ ăn cái mà chỉ ăn nước hầm: Lưu ý các loại đạm đều nằm ở phần cái của thịt, cá tôm, trứng, hầu như không ra nước hầm.

Ít sử dụng dầu mỡ trong bữa ăn của trẻ: Đây là nguồn cung cấp năng lượng chính trong bữa ăn và giúp hấp thu các vitamin tan trong chất béo như A, D, E, K.

Không cho trẻ ăn các loại rau củ hoặc ăn quá nhiều rau củ: Chỉ lấy nước luộc rau để quấy bột cho trẻ làm trẻ thiếu vitamin chất xơ hoặc cho ăn quá nhiều rau củ gây quá thừa chất xơ nhưng năng lượng khẩu phần thấp vì rau củ cung cấp rất ít năng lượng.