UNESCO vinh danh giáo dục công dân toàn cầu vì một thế giới nhân văn

Khai mở - kết nối - hành động

Bắt đầu từ năm 2025, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) sẽ trao giải thưởng “Giáo dục Công dân Toàn cầu”. Giải thưởng này bắt nguồn từ Sáng kiến Giáo dục Toàn cầu đầu tiên năm 2012 do Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc khởi xướng.

Global Citizenship Education - Giáo dục Công dân Toàn cầu (GCED) không 20 chỉ là khái niệm, mà là một hành trình cảm hứng giúp người học nhìn rộng hơn giới hạn của bản thân, để cảm, để hiểu, để hành động vì cộng đồng và nhân loại. GCED thúc đẩy hiểu biết đa chiều về hòa bình, nhân quyền, bình đẳng giới, bền vững và các giá trị phổ quát đã được đưa vào Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc.

Trong bối cảnh kết nối toàn cầu ngày càng mạnh mẽ, trí tuệ nhân tạo và công nghệ số đang thay đổi sâu sắc kỹ năng sống và năng lực làm việc, đầu tư vào năng lực toàn cầu cho trẻ em là cách thiết thực để mở ra tương lai. GCED giúp trẻ hình thành tư duy toàn cầu, giải quyết vấn đề, sáng tạo, làm việc nhóm và sống chan hòa trong môi trường đa văn hóa.

GCED trang bị cho trẻ kiến thức và kỹ năng để hiểu các vấn đề toàn cầu, từ đó hình thành ý thức trách nhiệm với tư cách công dân toàn cầu. Các năng lực như tư duy hệ thống, tư duy phản biện, đổi mới sáng tạo và hợp tác là những trụ cột GCED hướng đến.

Trẻ được khơi dậy đam mê khám phá, phát triển tư duy nghiên cứu và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Quá trình học tập cũng giúp rèn luyện khả năng tự đánh giá, điều chỉnh bản thân. Trong hành trình bền vững ấy, cần trang bị nền tảng về quyền trẻ em và thúc đẩy sự tham gia có ý nghĩa của các em.

Hiện nay, giáo dục đang chuyển mình mạnh mẽ về tư duy và phương pháp, từ truyền thụ kiến thức một chiều, giáo dục hiện đại chuyển sang phát triển các năng lực thiết yếu, giúp trẻ thích ứng, đóng góp tích cực trong thế giới toàn cầu hóa. Trẻ hôm nay không chỉ cần “biết”, mà cần “hiểu” - hiểu sâu vấn đề, đặt câu hỏi đúng, phân tích độc lập và đưa ra quyết định sáng suốt.

Giáo dục cần nuôi dưỡng tinh thần học tập suốt đời

Song hành với phát triển trí tuệ, kỹ năng mềm ngày càng quan trọng. Giao tiếp hiệu quả, làm việc nhóm, đồng cảm và quản lý cảm xúc (EQ) là nền tảng giúp trẻ xây dựng quan hệ tích cực và ứng xử nhân văn.

Một xu hướng nổi bật là học tập trải nghiệm, như dự án cộng đồng, thí nghiệm, tham quan thực địa... Những trải nghiệm này giúp gắn tri thức với cuộc sống. Đồng thời, việc thừa nhận sự khác biệt trong phong cách học đòi hỏi cá nhân hóa việc học, với sự hỗ trợ từ công nghệ, giáo viên trở thành người đồng hành, dẫn đường.

Trong thời đại số, trẻ trở thành công dân kỹ thuật số từ rất sớm. Việc giáo dục kỹ năng sử dụng công nghệ an toàn, có trách nhiệm là thiết yếu. Các nội dung như đạo đức mạng, bảo mật thông tin cá nhân, kỹ năng nhận diện thông tin giả... cần đưa vào chương trình học sớm. Nếu khai thác đúng, công nghệ mang lại cơ hội học linh hoạt, giúp trẻ tiếp cận tri thức mọi lúc, mọi nơi.

Giáo dục hiện đại không thể tách rời các thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu, bất bình đẳng, đói nghèo hay bạo lực. Lồng ghép các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) vào nội dung học giúp trẻ nâng cao nhận thức và hành động vì cộng đồng, vì hành tinh.

Quan trọng hơn cả, giáo dục cần nuôi dưỡng tinh thần học tập suốt đời và khả năng thích ứng. Trẻ cần được truyền cảm hứng để yêu việc học, chủ động khám phá, dám thử và dám sai. Khi được lắng nghe và tham gia thực chất vào cộng đồng, các em sẽ trưởng thành với sự tự tin, chủ động, tinh thần trách nhiệm.

Trong bối cảnh Việt Nam triển khai Chiến lược Phát triển bền vững quốc gia, đầu tư vào giáo dục theo định hướng công dân toàn cầu không chỉ là xu thế, mà còn là chiến lược dài hạn để xây dựng một thế hệ công dân Việt Nam có trí tuệ, bản lĩnh, sáng tạo và sẵn sàng hội nhập với thế giới.

5 NĂNG LỰC CỐT LÕI CỦA CÔNG DÂN TOÀN CẦU

• Tư duy toàn cầu
• Tư duy hệ thống
• Tư duy phản biện
• Đổi mới, sáng tạo
• Hợp tác