Bài học đắt giá nhìn từ vụ cha dượng bạo hành dã man bé gái ở Hà Tĩnh

Vụ bạo hành bé gái ở xã Cổ Đạm (Hà Tĩnh) một lần nữa đặt ra yêu cầu cấp bách: phải làm gì để ngăn chặn bạo lực, bảo vệ trẻ em ngay tại gia đình, ngay tại cơ sở? Chúng tôi trao đổi với ông Đặng Hoa Nam — Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục Trẻ em để lắng nghe những ý kiến của nhưng người làm công tác Bảo vệ trẻ em và đề xuất chính sách cụ thể nhằm bịt những “lỗ hổng” bảo vệ trẻ em ở cơ sở.

Bảo vệ trẻ em – luật đầy đủ nhưng chưa vào thực tiễn

PV: Thưa ông, các vụ việc đau lòng như vụ bạo hành trẻ em ở xã Cổ Đạm (Hà Tĩnh) gần đây khiến dư luận bức xúc. Trong khi pháp luật về bảo vệ trẻ em không hề thiếu, theo ông, vì sao những chuyện như vậy vẫn xảy ra, phải chăng hệ thống bảo vệ trẻ em hiện nay chưa thực sự hiệu quả?

Ông Đặng Hoa Nam: Những vụ việc đau lòng liên tiếp xảy ra gần đây, như trường hợp bạo hành trẻ em ở xã Cổ Đạm (Hà Tĩnh), một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo về những “lỗ hổng” trong công tác bảo vệ trẻ em ngay từ cơ sở.

Dù hệ thống pháp luật đã tương đối đầy đủ, nhưng nếu thiếu lực lượng chuyên trách, thiếu người chịu trách nhiệm theo dõi sát sao từng trường hợp, những đứa trẻ yếu thế vẫn sẽ tiếp tục bị bỏ quên giữa chính ngôi nhà của mìn.

Chúng ta có thể thấy hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay về bảo vệ trẻ em không thiếu, thậm chí là rất đầy đủ. Từ Luật Trẻ em 2016, Luật Hôn nhân và Gia đình, đến Bộ luật Hình sự với những quy định rất rõ ràng về tội hành hạ, ngược đãi người khác – đặc biệt là hành vi bạo hành trẻ em – đều đã có đủ khung pháp lý để xử lý. Tuy nhiên, thực tế đau lòng vẫn xảy ra, bởi giữa pháp luật trên giấy và ứng dụng thực tế cuộc sống vẫn còn một khoảng cách dài.

PV: Ngoài hành vi trực tiếp gây bạo hành của người cha dượng, dư luận cũng đặc biệt quan tâm đến trách nhiệm của người mẹ khi để con gái riêng lại một mình, trong khi đã biết con từng bị chồng đánh nhiều lần. Quan điểm của Hội về trách nhiệm pháp lý và đạo đức của người mẹ trong vụ việc này như thế nào, thưa ông?

Ông Đặng Hoa Nam: Đây là một điểm mấu chốt và rất nhức nhối. Chúng ta phải nhìn thẳng vào trách nhiệm pháp lý kép trong vụ án này. Người mẹ, dù không trực tiếp gây thương tích, nhưng lại là người giám hộ và có nghĩa vụ cao nhất là bảo vệ con. Cùng với đó, người cha dượng cũng đã có đăng ký kết hôn với người mẹ, nghĩa là họ là vợ chồng hợp pháp. Mà đã là vợ chồng hợp pháp là phải có nghĩa vụ và trách nhiệm nuôi nâng bảo vệ các con trong gia đình.

Theo quy định của Bộ luật Hình sự và Luật Trẻ em, khi biết rõ con bị bạo hành nhiều lần mà vẫn chủ động để con ở trong môi trường nguy hiểm, người mẹ có thể bị xem xét hành vi thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 360, Bộ luật Hình sự) hoặc thậm chí là không tố giác tội phạm (Điều 390).

Về mặt đạo đức, đây là sự từ bỏ nghĩa vụ làm mẹ. Việc ưu tiên mối quan hệ cá nhân với chồng mà đặt con vào vòng nguy hiểm là không thể chấp nhận. Hội kiên quyết kiến nghị cơ quan chức năng làm rõ vai trò của người mẹ. Nếu người mẹ không thể chứng minh được đã thực hiện mọi biện pháp cần thiết để bảo vệ con, Tòa án cần xem xét nghiêm túc việc Tước quyền nuôi con (Điều 85, Luật Hôn nhân và Gia đình) để tìm cho cháu bé một môi trường an toàn hơn.

Thiếu mạng lưới bảo vệ chủ động

Phóng viên: Ông cho rằng nhân lực chuyên trách ở cấp cơ sở đang là một rào cản lớn. Vậy theo mô hình quốc tế, chúng ta cần học hỏi những giải pháp chiến lược nào để xây dựng một ‘mạng lưới bảo vệ chủ động’?

Ông Đặng Hoa Nam: Đúng vậy, điều Việt Nam đang thiếu là nhân lực chuyên trách được đào tạo chuyên sâu về công tác xã hội nhi đồng. Chúng ta hiện nay mới chỉ có những cán bộ kiêm nhiệm, nhân lực vừa thiếu vừa mỏng và đặc biệt là đào tạo chuyên sâu về công tác xã hội với trẻ em chưa đầy đủ.

Ở nhiều nước phát triển như Canada, Thụy Điển hay Úc, họ áp dụng mô hình Hệ thống Phát hiện và Can thiệp Sớm (Early Intervention and Reporting Systems).

Ở đó, họ xây dựng mạng lưới nhân sự đầy đủ bao gồm:

Chuyên viên Công tác xã hội tuyến đầu (Frontline Social Workers): Đây là lực lượng chuyên trách tại cấp địa phương, được đào tạo bài bản về tâm lý, pháp luật, và kỹ năng phỏng vấn trẻ em. Họ có thẩm quyền độc lập để đánh giá rủi ro tại nhà (Risk Assessment) ngay khi có một dấu hiệu tố giác từ trường học hay hàng xóm.

Cơ chế Phối hợp liên ngành bắt buộc: Ở Úc, các cơ quan (cảnh sát, y tế, giáo dục) có nghĩa vụ pháp lý phải chia sẻ thông tin về trẻ em có nguy cơ. Chúng ta cần tăng cường cơ chế phối hợp giữa Công an xã, Nhà trường (người đầu tiên tiếp xúc với trẻ), Hội Phụ nữ và cơ quan chuyên môn để tạo thành một "mạng lưới phòng ngừa chủ động".

Hồ sơ quản lý rủi ro: Chính quyền cơ sở phải lập danh sách quản lý, theo dõi sát sao các nhóm trẻ có nguy cơ cao, đặc biệt là trẻ trong gia đình ly hôn, con riêng – con chung. Không thể chỉ chờ khi có bạo hành mới hành động; chúng ta phải dự phòng rủi ro. Vì vậy, tôi kiến nghị hành động: Biến luật pháp thành hành lang bảo vệ kiên cố.

PV: Ông có thể đưa ra những kiến nghị cụ thể nhất về mặt chính sách để biến sự phẫn nộ này thành hành động pháp lý và xã hội để bảo vệ trẻ em một cách bền vững?

Ông Đặng Hoa Nam: Chúng ta ai cũng đau lòng và tỏ ra căm phẫn mỗi khi một vụ việc hành hạ trẻ em bị phát giác và xử lý tuy nhiên, những vụ việc đã xảy ra hệ quả để lại rất lớn. Đặc biệt là với trẻ em. Bởi không chỉ là những vết thương trên da thịt mà còn là hệ quả của tổn thương tâm lý của trẻ. Nhưng đứa trẻ sau này lớn lên với tâm hồn bị tổn thương rất khó để hòa nhập với xã hội.

Để hạn chế những trường hợp đau lòng xảy ra chúng ta cần có những giải pháp đồng bộ và quyết liệt.

Trong đó, về nhân lực và thẩm quyền, cần chuyên trách hóa cán bộ cấp xã. Tăng cường ngân sách để tuyển dụng và đào tạo đội ngũ chuyên viên công tác xã hội có chuyên môn về bảo vệ trẻ em, không để tình trạng kiêm nhiệm diễn ra. Họ phải là người chịu trách nhiệm trực tiếp về từng trường hợp bạo hành trên địa bàn.

Chúng ta có rất nhiều ngân sách để bảo vệ trẻ em. So với việc đầu tư cho cán bộ chuyên trách đảm bảo hạn chế xảy ra bạo hành sẽ không chỉ "rẻ" hơn rất nhiều so với kinh phí chúng ta đi chữa trị và xử lý những vụ việc bạo hành trẻ em.

Hiện nay chính quyền 2 cấp giúp chúng ta giảm bớt khâu trung gian và mạng lưới chăm sóc trẻ em có thể về đến tận cơ sở. Tuy nhiên, cấp xã hiện nay cũng rất lớn, một đơn vị cấp xã phải quản lý nhân sự nhiều hơn so với trước đây do vậy, cần tăng cường thẩm quyền can thiệp, quy trình rõ ràng, cho phép cán bộ chuyên trách có quyền can thiệp sớm hơn, thậm chí là đưa trẻ ra khỏi môi trường nguy hiểm ngay lập tức khi có dấu hiệu bạo hành rõ rệt, không phải chờ đến khi có thương tật nặng.

Cùng với đó, về mặt pháp luật và giáo dục phòng ngừa, cần nâng cao tính răng đe của hình phạt thậm chí có thể kiến nghị Quốc hội xem xét sửa đổi Bộ Luật hình sự theo hướng tăng khung hình phạt đối với tội bạo hành trẻ em, đặc biệt khi thủ phạm là người thân, nhằm nâng cao tính nghiêm khắc và kiềm chế bạo lực gia đình.

Song song với các chính sách cần phổ cập kỹ năng làm cha mẹ, đưa chương trình tập huấn kỹ năng làm cha mẹ (Parenting Skills) trở thành một nội dung bắt buộc, đặc biệt cho các gia đình có yếu tố cha dượng/mẹ kế.

Giáo dục cho người lớn về cách giải quyết mâu thuẫn, kiểm soát cơn giận và xây dựng mối quan hệ hòa hợp với con riêng là giải pháp phòng ngừa từ gốc rễ.

Trong một xã hội văn minh không thể chấp nhận sự im lặng trước nỗi đau của trẻ em. Pháp luật đã có, cơ chế phải được hoàn thiện, và điều cốt lõi là phải có con người chịu trách nhiệm trực tiếp để mỗi đứa trẻ được sống an toàn trong chính mái nhà của mình.

Trân trọng cảm ơn ông!

Ngày 17/10/2025, người dân xã Cổ Đạm (Hà Tĩnh) phát hiện bé gái N.T.H. (học sinh lớp 5) có nhiều vết bầm tím trên người, tinh thần hoảng loạn, nghi bị cha dượng bạo hành trong thời gian dài.

Theo thông tin từ cơ quan công an, khoảng 18h ngày 18/10, thời điểm này chị Bình đang ở Sơn La thăm người thân bị ốm, Nam chở bé gái đến nhà mẹ đẻ ở thôn Thanh Vân Bắc. Trong bữa ăn hôm đó, Nam có uống bia. 22h cùng ngày, Nam chở con gái của vợ về nhà trọ ở thôn Phú Hòa.

Khi về đến nhà, bực tức vì bé gái trả lời không đúng ý và gợi lại mâu thuẫn trước đó, Nam dùng tay và gậy gỗ đánh nhiều lần. Tiếp đó, Nam lấy búa đinh đánh hai nhát vào đầu bé khiến bị thương nặng, chảy máu. Sau khi gây án, Nam tự băng bó, sơ cứu vết thương cho nạn nhân rồi đi ngủ.

Sáng 19/10, Nam đi làm, khóa cửa. Bé gái không ra được ngoài đã mở cửa sổ kêu cứu. Người thân phát hiện sự việc nên trình báo chính quyền, đưa đến Trạm Y tế xã Cổ Đạm thăm khám, sau đó chuyển lên Bệnh viện Đa khoa TP Vinh ở tỉnh Nghệ An.

Kết quả kiểm tra y tế cho thấy bé bị nhiều vết thương ở vùng đầu, ngực, tay, đùi, tinh thần hoảng loạn, sợ hãi. Vết thương ở đầu phải khâu 5-6 mũi.

Theo chính quyền địa phương, Nam từng bạo hành bé gái, đã bị nhắc nhở vào năm ngoái.