Già hóa dân số nhanh bậc nhất thế giới, địa phương xoay trục chăm sóc người cao tuổi 

Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số với tốc độ nhanh, tạo áp lực ngày càng lớn đối với hệ thống an sinh và chăm sóc sức khỏe. Tính đến năm 2024, người từ 60 tuổi trở lên chiếm khoảng 14,5% dân số, dự báo sẽ tăng lên gần 20% vào năm 2035 và xấp xỉ 25% vào năm 2049. Đáng chú ý, thời gian chuyển từ giai đoạn “già hóa” sang “dân số già” của Việt Nam chỉ khoảng 26 năm, thuộc nhóm nhanh nhất thế giới.

Trước thách thức đó, yêu cầu đặt ra không chỉ là hoàn thiện chính sách ở tầm vĩ mô, mà còn là năng lực tổ chức thực hiện hiệu quả các chương trình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi ngay tại cơ sở. Thực tiễn cho thấy, tại nhiều địa phương, ngành y tế đã chủ động thích ứng với xu hướng già hóa bằng những mô hình chăm sóc linh hoạt, lấy y tế cơ sở làm nền tảng, đẩy mạnh khám sức khỏe định kỳ, quản lý bệnh mạn tính, truyền thông nâng cao nhận thức và đưa dịch vụ y tế đến gần hơn với người dân.

Chính từ những cách làm cụ thể, sát thực tế ở địa phương, chất lượng chăm sóc sức khỏe người cao tuổi từng bước được nâng lên, góp phần giúp người cao tuổi sống khỏe, sống chủ động và tiếp tục đóng góp cho gia đình, cộng đồng. 

Từ chăm sóc sức khỏe chuyên biệt đến nâng cao chất lượng cuộc sống

TS. BS Hồ Thị Thu Hằng, Giám đốc Sở Y tế Vĩnh Long cho biết, toàn tỉnh hiện nay có khoảng 757.568 người từ 60 tuổi trở lên, trong tổng dân số hơn 3,38 triệu người, chiếm 22,4%, phản ánh rõ xu hướng già hóa dân số đang diễn ra nhanh chóng.

Trước thực tế này, công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi (NCT) luôn được tỉnh Vĩnh Long xác định là nhiệm vụ trọng tâm. Hiện nay, 100% trạm y tế xã, phường (124 trạm) trên địa bàn đã triển khai các hoạt động chăm sóc sức khỏe NCT, giúp người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ y tế ngay tại cộng đồng. Tỷ lệ NCT được lập hồ sơ quản lý sức khỏe đạt 100%, trong khi số người được khám sức khỏe định kỳ ít nhất một lần mỗi năm đạt gần 443.274 người, tương đương 58,5%.

Theo ngành y tế, người cao tuổi là nhóm dân số có hệ miễn dịch suy giảm, phải đối mặt với gánh nặng bệnh tật kép, vừa có nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm, vừa gia tăng các bệnh không lây nhiễm. Thống kê cho thấy, NCT trung bình có khoảng 14 năm cuối đời sống chung với bệnh tật, nhiều người đồng thời mắc từ 3–6 bệnh nền, đòi hỏi điều trị và theo dõi lâu dài.

Để ứng phó với những thách thức này, tỉnh Vĩnh Long đã triển khai nhiều chương trình chăm sóc sức khỏe chuyên biệt cho người cao tuổi, tập trung nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh; tăng cường sàng lọc sớm các bệnh mạn tính, đồng thời đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng về chăm sóc sức khỏe chủ động trong bối cảnh dân số già hóa.

Thời gian qua, ngành y tế tỉnh đã triển khai nhiều chương trình chăm sóc sức khỏe thiết thực như khám bệnh tại nhà cho người khuyết tật, khám sức khỏe định kỳ cho người cao tuổi, cấp phát thuốc miễn phí, qua đó giúp dịch vụ y tế tiếp cận hiệu quả hơn tới người dân, đặc biệt tại các vùng sâu, vùng xa. Các hoạt động này không chỉ tạo điều kiện để người dân được chăm sóc sức khỏe kịp thời mà còn giúp ngành y tế xác định rõ mô hình bệnh tật trong cộng đồng, chủ động can thiệp sớm, nâng cao hiệu quả điều trị, đồng thời giảm chi phí y tế và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Nhờ các chương trình thăm khám định kỳ được triển khai trên địa bàn tỉnh, ngành y tế ghi nhận có gần 355.000 người NCT bị tăng huyết áp, 68,5% NCT mắc và nghi ngờ đái tháo đường. Những NCT này được tư vấn về phương pháp điều trị và cách sinh hoạt, ăn uống hợp lý để phòng ngừa các chứng bệnh nguy hiểm, nhất là bệnh tim mạch và huyết áp ở NCT. Tuổi thọ trung bình của người dân năm 2025 dự ước là 75,5 tuổi.

Nhiều bệnh lý mạn tính như đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, suy tim… đã được phát hiện sớm và đưa vào quản lý điều trị kịp thời, giúp hạn chế biến chứng và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh. Bà Lư Thị Sa Khone (61 tuổi, xã Long Hiệp) chia sẻ: “Tôi bị nhiều bệnh, nhức tay nhức chân, lại thêm huyết áp. May mắn được khám bệnh không tốn tiền, được cấp thuốc, bác sĩ còn dặn ăn nhạt và theo dõi sức khỏe định kỳ tại trạm y tế, nên tôi yên tâm hơn rất nhiều”.

Cùng với sự vào cuộc của ngành y tế, công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi ngày càng nhận được sự quan tâm của gia đình và cộng đồng. Đáng chú ý, nhận thức của chính người cao tuổi về việc chủ động chăm sóc sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống đã có sự thay đổi rõ rệt. Tại địa phương, các câu lạc bộ chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tiếp tục duy trì hoạt động hiệu quả, tạo không gian để hội viên được tư vấn, luyện tập, giao lưu, duy trì lối sống năng động, qua đó giảm nguy cơ mắc bệnh mạn tính và nâng cao đời sống tinh thần.

Trong bối cảnh già hóa dân số diễn ra nhanh, việc chăm sóc toàn diện cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần cho người cao tuổi đang trở thành nhiệm vụ trọng tâm của ngành y tế và chính quyền địa phương. Những giải pháp đồng bộ, sát thực tiễn đang từng bước giúp người cao tuổi sống vui, sống khỏe, hướng tới mục tiêu “già hóa khỏe mạnh” và phát triển bền vững.

Triển khai đồng bộ các giải pháp chăm sóc sức khỏe người cao tuổi

Những năm gần đây, cùng với xu thế chung của cả nước, tỉnh Thái Nguyên đang bước vào giai đoạn già hóa dân số với tốc độ ngày càng nhanh. Toàn tỉnh hiện có hơn 259 nghìn người từ 60 tuổi trở lên, chiếm khoảng 14,4% dân số. Đáng lưu ý, trên 70% người cao tuổi sinh sống tại khu vực nông thôn, nơi điều kiện tiếp cận dịch vụ y tế và chăm sóc sức khỏe còn gặp nhiều khó khăn. Thực trạng này đặt ra những thách thức không nhỏ đối với công tác an sinh xã hội, đặc biệt là nhiệm vụ chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe người cao tuổi trong bối cảnh dân số đang già hóa nhanh.

Trước thực tiễn đó, ngành Y tế Thái Nguyên đã và đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe người cao tuổi. Trọng tâm là việc tổ chức khám sức khỏe định kỳ, lập hồ sơ quản lý và theo dõi sức khỏe lâu dài, gắn với quản lý, cấp phát thuốc điều trị các bệnh không lây nhiễm phổ biến. Trong 10 tháng đầu năm 2025, toàn tỉnh đã có 153.218/264.989 người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ, đạt tỷ lệ 57,8%; 124.031 người cao tuổi được lập hồ sơ quản lý sức khỏe, tạo nền tảng quan trọng cho công tác chăm sóc và điều trị liên tục.

Song song với đó, Sở Y tế tỉnh đã chỉ đạo các cơ sở khám, chữa bệnh thực hiện nghiêm công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi theo quy định của Thông tư số 35/2011/TT-BYT của Bộ Y tế. Các Trung tâm Y tế chủ động xây dựng kế hoạch, tổ chức khám sàng lọc các bệnh thường gặp ở người cao tuổi, đặc biệt trong đợt khám sàng lọc lần thứ 2 năm 2025, qua đó phát hiện sớm và quản lý hiệu quả các bệnh mạn tính.

Công tác truyền thông, giáo dục sức khỏe cũng được chú trọng. Trước mỗi chiến dịch truyền thông lồng ghép cung cấp dịch vụ khám, sàng lọc bệnh, các Trạm Y tế xã, phường, thị trấn đều tổ chức phổ biến kiến thức cơ bản về chăm sóc sức khỏe người cao tuổi; hướng dẫn kỹ năng phòng bệnh, tự chăm sóc và theo dõi sức khỏe tại nhà. Nội dung truyền thông tập trung vào chế độ dinh dưỡng hợp lý, luyện tập thể dục phù hợp với thể trạng, phòng ngừa tai biến, té ngã, đồng thời nâng cao khả năng nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường để kịp thời tiếp cận dịch vụ y tế.

Bên cạnh nỗ lực của ngành Y tế, công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại Thái Nguyên còn nhận được sự chung tay tích cực của nhiều tổ chức, đơn vị và lực lượng trẻ trong ngành y. Tiêu biểu, Hội Thầy thuốc trẻ Việt Nam đã phối hợp với Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên Trường Đại học Y – Dược Thái Nguyên và Bệnh viện Trường Đại học Y – Dược Thái Nguyên tổ chức chương trình khám bệnh, tư vấn sức khỏe miễn phí cho 200 người dân thuộc diện gia đình chính sách, người có công và người cao tuổi tại xã Nghinh Tường. Tại đây, người dân được trực tiếp thăm khám, tư vấn phòng và điều trị các bệnh thường gặp, đồng thời được cấp phát thuốc miễn phí phù hợp với từng tình trạng bệnh, góp phần giảm bớt gánh nặng chi phí điều trị.

Thực tiễn triển khai cho thấy, các hoạt động khám lưu động, tư vấn sức khỏe cộng đồng đã phát huy hiệu quả rõ nét, không chỉ giúp nâng cao nhận thức của người cao tuổi về chăm sóc sức khỏe, mà còn hỗ trợ phát hiện sớm, quản lý tốt các bệnh mạn tính. Đây được xem là giải pháp phù hợp trong điều kiện phần lớn người cao tuổi tại Thái Nguyên sinh sống ở khu vực nông thôn, miền núi, còn hạn chế trong tiếp cận các dịch vụ y tế chất lượng cao.

Trong thời gian tới, để thích ứng hiệu quả với quá trình già hóa dân số, tỉnh Thái Nguyên tiếp tục xác định chăm sóc sức khỏe người cao tuổi là nhiệm vụ lâu dài, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Cùng với việc nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, tỉnh sẽ chú trọng phát triển y tế cơ sở, tăng cường đào tạo nguồn nhân lực y tế chuyên sâu về lão khoa, đồng thời đẩy mạnh truyền thông, giáo dục sức khỏe, giúp người cao tuổi chủ động hơn trong chăm sóc bản thân và nâng cao chất lượng cuộc sống.