Sửa đổi hành lang pháp lý cho công tác dân số và phòng bệnh

Cơ sở pháp lý cho công tác dân số

Dự thảo Luật Dân số đã được xây dựng, hoàn thiện theo hướng kế thừa, chỉnh lý 10 điều, sửa đổi 01 điều, bãi bỏ 26 điều của Pháp lệnh Dân số năm 2003 để phù hợp, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và khắc phục khó khăn, vướng mắc trong công tác dân số. Đồng thời, nghiên cứu bổ sung 15 điều gồm các quy định về: truyền thông, vận động, giáo dục về dân số; điều chỉnh quy mô, cơ cấu, phân bố dân số; nâng cao chất lượng dân số; điều kiện đảm bảo thực hiện công tác dân số.

Dự án Luật gồm có 8 chương, 28 Điều: Chương I. Những quy định chung; Chương II. Truyền thông, vận động, giáo dục về dân số; Chương III. Quy mô, cơ cấu, phân bố dân số; Chương IV. Một số chính sách thích ứng với già hóa dân số, dân số già; Chương V. Nâng cao chất lượng dân số; Chương VI. Điều kiện đảm bảo thực hiện công tác dân số; Chương VII. Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, gia đình, cá nhân về công tác dân số; Chương VIII. Điều khoản thi hành.

Về phạm vi điều chỉnh: Luật quy định về duy trì mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; thích ứng với già hóa dân số, dân số già; nâng cao chất lượng dân số; truyền thông, vận động, giáo dục về dân số; các điều kiện bảo đảm thực hiện công tác dân số theo hướng tiếp cận dân số. Phạm vi điều chinh này phù hợp với 04 chính sách đã được Chính phủ thông qua và không quy định các nội dung đã được điều chỉnh ở các luật khác. Hiện Luật Dân số đang trình Quốc hội khóa XV xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10.

Theo ông Phạm Vũ Hoàng, Phó Cục trưởng Cục Dân số: Luật Dân số là cơ sở pháp lí cho công tác dân số. Dự án Luật Dân số nhằm thể chế hóa chế hóa chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng về công tác dân số tại: Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017; Nghị quyết số 42-NQ/TW ngày 24/11/2023; Kết luận số 149-KL/TW ngày 10/4/2025 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW; Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 09/9/2025 của Bộ Chính trị.

Đồng thời khắc phục các hạn chế, tồn tại, đáp ứng yêu cầu công tác dân số phát triển trong tình hình mới. Kế thừa một số nội dung còn phát huy hiệu quả và thay thế Pháp lệnh Dân số năm 2003 bảo đảm đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức.

Tại buổi gặp mặt, ông Lê Thanh Dũng – Cục trưởng Cục Dân số - Bộ Y tế cho biết: "Luật Dân số đang trong quá trình hoàn thiện. Chúng tôi luôn lắng nghe và tiếp thu các ý kiến tổng thể từ Ủy ban thường vụ Quốc hội, Ủy ban Văn hóa và Xã hội… đến ý kiến của Đại biểu Quốc hội  thảo luận hội trường, thảo luận tổ, tới đây lại thảo luận hội trường và cuối cùng Chính phủ sẽ ký báo cáo với Quốc hội.

Hiện nay các tổ soạn thảo, tổ biên tập vẫn đang tiếp thu các ý kiến để trình các cấp có thẩm quyền. Sau khi trình cấp có thẩm quyền xong, cho ý kiến xong chúng tôi mới chuyển sang Quốc hội. Và khi có bản chính thức chuyển sang Quốc hội lúc đó chúng tôi sẽ cung cấp thông tin toàn bộ dự thảo mới, toàn bộ tiếp thu giải trình của Ủy ban văn hóa, Ủy ban thường vụ, thảo luận tổ để báo cáo Quốc hội tham gia phiên thảo luận hội trường".

Nền tảng pháp lý về phòng bệnh 

Tại buổi gặp mặt cung cấp thông tin báo chí y tế, ông Phạm Đức Mạnh – Phó Cục trưởng Cục phòng bệnh – Bộ Y tế cho biết, Luật Phòng bệnh ra đời sẽ thể chế hóa đầy đủ toàn diện đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước về phòng bệnh, được khẳng định trong hiến pháp:

“Mọi người đều có quyền bảo vệ, chăm sóc sức khỏe, bình đẳng trong việc sử dụng các dịch vụ y tế và có nghĩa vụ thực hiện các quy định về phòng bệnh, khám bệnh, chữa bệnh”, ông nói. Đặc biệt là Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 09/9/2025 của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân và Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 25/10/2017 của hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới. Ngành Y tế đang chuyển mạnh từ tư duy tập trung “Khám bệnh, chữa bệnh” sang “chủ động phòng bệnh”, “phòng bệnh từ sớm, từ xa, từ cơ sở”, chủ động bảo vệ chăm sóc, nâng cao sức khỏe toàn diện, liên tục theo vòng đời.

Luật Phòng bệnh gồm 6 chương, 41 điều, dựa trên 5 chính sách lớn đã được Chính phủ phê duyệt, bao gồm: Phòng, chống các bệnh truyền nhiễm; Phòng, chống các bệnh không lây nhiễm; Phòng chống rối loạn sức khỏe tâm thần; Dinh dưỡng trong phòng bệnh và Các điều kiện bảo đảm trong phòng bệnh.

Luật Phòng bệnh sẽ thay thế Luật Phòng chống các bệnh truyền nhiễm khi có hiệu lực, kế thừa 5 điều và sửa đổi 39 điều của Luật năm 2007, khắc phục vướng mắc trong phòng chống dịch bệnh.

Dự thảo luật gồm 2 nhóm chính. Nhóm thứ nhất là sửa đổi, hoàn thiện Luật Phòng chống các bệnh truyền nhiễm. Nhóm thứ hai là các bổ sung mới so với quy định hiện hành, như: phòng, chống các bệnh không lây nhiễm; phòng, chống các rối loạn sức khỏe tâm thần; dinh dưỡng trong phòng bệnh; các điều kiện bảo đảm để phòng bệnh.

Theo ông Phạm Đức Mạnh, đầu tư cho phòng bệnh chính là đầu tư cho phát triển bền vững, là "khoản đầu tư thông minh nhất" để giảm gánh nặng kinh tế khổng lồ do bệnh tật gây ra. Với ý nghĩa đó, dự thảo Luật Phòng bệnh đang được trình Quốc hội khóa XV xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10. Khi được ban hành, Luật Phòng bệnh được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng pháp lý toàn diện, góp phần nâng cao sức khỏe thể chất, tinh thần, tầm vóc và chất lượng cuộc sống của người Việt Nam.