Thu tiền mừng tuổi của con, cha mẹ có bị phạt?

Pháp luật Việt Nam quy định như thế nào? 

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Trẻ em Việt Nam, luật sư Vũ Văn Tuân (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) cho biết, vấn đề này đã được pháp luật quy định rất rõ trong Bộ luật Dân sự, Luật Hôn nhân gia đình và Nghị định số 144/2021/NĐ-CP.

Theo luật sư Vũ Văn Tuân, không phụ thuộc vào độ tuổi, pháp luật công nhận con có tài sản riêng, tại Điều 75 Luật Hôn nhân gia đình quy định. 

“Con có quyền có tài sản riêng. Tài sản riêng của con bao gồm tài sản được thừa kế riêng, được tặng cho riêng, thu nhập do lao động của con, hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản riêng của con và thu nhập hợp pháp khác. Tài sản được hình thành từ tài sản riêng của con cũng là tài sản riêng của con.” Như vậy, tiền mừng tuổi của con cũng được coi là tài sản riêng của con theo quy định này, ông Tuân thông tin. 

Về chế tài của hành vi thu tiền mừng tuổi của con nhằm mục đích “chiếm đoạt tài sản”, viện dẫn Điều 58 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định về hành vi bạo lực về kinh tế, trong đó đối với hành vi chiếm đoạt tài sản riêng của thành viên trong gia đình sẽ bị phạt tiền từ 20-30 triệu đồng. 

“Như vậy, hành vi chiếm đoạt tài sản riêng của con (thông qua việc thu tiền mừng tuổi của con) có thể bị phạt đến 30 triệu đồng. Ngoài ra, hành vi chiếm đoạt tài sản riêng của con bằng thủ đoạn gian dối, lén lút hoặc bằng vũ lực, bạo lực cũng có thể bị xem xét xử lý hình sự về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tội trộm cắp tài sản hoặc tội cướp tài sản, cưỡng đoạt tài sản... theo quy định của bộ luật hình sự năm 2015”, ông Vũ Văn Tuân cho biết thêm. 

Do đó, để đánh giá việc bố mẹ thu tiền mừng tuổi của con có vi phạm pháp luật hay không phải căn cứ vào mục đích của việc thu tiền mừng tuổi. 

Cụ thể:

• Trong trường hợp, nếu bố mẹ thu tiền mừng tuổi của con chỉ nhằm mục đích giữ hộ, để con không tiêu dùng sai mục đích, không làm mất, hoặc dùng tiền mừng tuổi để chi tiêu cho các nhu cầu của con như mua sách vở, đầu tư giáo dục thì việc thu tiền mừng tuổi cho con không bị coi là hành vi vi phạm pháp luật. 
• Ngược lại, nếu bố mẹ thu tiền mừng tuổi của con nhằm mục đích “chiếm đoạt tài sản” sử dụng cho các mục đích riêng của bố mẹ, thì hành vi đó bị coi là vi phạm pháp luật. Tùy vào tính chất, mức độ vi phạm, hành vi vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm nhiệm hình sự hoặc có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật hiện hành.

Do vậy, không phải mọi hành vi “thu tiền mừng tuổi của con” đều vi phạm pháp luật. Trên thực tế có rất ít trường hợp bố mẹ thu tiền mừng tuổi của con nhằm chiếm đoạt tài sản. Phần lớn việc thu tiền mừng tuổi của con chủ yếu nhằm giúp con quản lý và sử dụng tiền mừng tuổi được phù hợp và hiệu quả.

Vậy khi nào trẻ em được tự giữ tiền mừng tuổi? 

Hiện nay, pháp luật hiện hành cũng quy định về việc quản lý và sử dụng tài sản riêng của con như tiền mừng tuổi, viện dẫn Điều 21 Bộ luật Dân sự, luật sư Vũ Văn Tuân cho biết: 

"Với trẻ em dưới 06 tuổi, tiền mừng tuổi của con do cha mẹ giữ và có thể sử dụng cho nhu cầu của con và cha mẹ không được phép chiếm dụng. 

Trẻ em từ đủ 06 đến chưa đủ 15 tuổi có thể giữ tiền mừng tuổi để phục vụ cho các nhu cầu sinh hoạt cá nhân phù hợp với lứa tuổi của mình. 

Trẻ em từ 15 tuổi trở lên hoàn toàn có quyền cầm, giữ toàn bộ số tiền mừng tuổi của mình và có toàn quyền chi tiêu mà không phụ thuộc vào ý kiến của cha mẹ trừ các giao dịch liên quan đến bất động sản và tài sản tài sản có đăng ký quyền sở hữu", luật sư Tuân nói. 

Ông Tuân chia sẻ thêm, như vậy, việc bố mẹ giữ hộ tiền cho trẻ chưa đủ 06 tuổi là hoàn toàn phù hợp với quy định hiện hành. Đối với trẻ từ đủ 06 tuổi trở nên, bố mẹ chỉ được giữ tiền và quyết định trong một số trường hợp cụ thể. Do đó, đối với con từ đủ 06 tuổi trở nên, bố mẹ nên giải thích cho con hiểu về việc bố mẹ quản lý tiền mừng tuổi, đồng thời nên thỏa thuận với con về việc đưa tiền cho bố mẹ giữ. Bố mẹ sẽ đưa lại tiền cho con khi con sử dụng vào mục đích phù hợp. Trường hợp con không đồng ý, bố mẹ cũng nên lắng nghe ý kiến nguyện vọng của con để có những giải pháp phù hợp tránh vi phạm pháp luật. 

Theo luật sư Vũ Văn Tuân, để giải quyết vấn đề này hợp tình hợp lý hơn, cha mẹ trước hết phải nắm được các quy định của pháp luật hiện hành về việc quản lý và sử dụng tài sản riêng của con để đảm bảo tôn trọng các quyền của con, đảm bảo việc sử dụng số tiền mang lại các giá trị tích cực cho con và tránh việc lạm dụng các mối quan hệ để chiếm đoạt tài sản của con, ảnh hưởng đến quyền trẻ em, xâm phạm đến quyền sở hữu của trẻ em mà pháp luật đã ghi nhận.

“Bố mẹ nên giải thích cho con hiểu rằng tiền mừng tuổi mang ý nghĩa mong muốn cho con trở nên ngoan ngoãn, học giỏi. Do đó, tiền mừng tuổi sẽ có ý nghĩa hơn nếu được sử dụng vào đúng mục đích giáo dục, giải quyết nhu cầu học hành hoặc cho con sử dụng vào những việc có ích trong giới hạn và phù hợp với hoàn cảnh”, ông Tuân đưa ra lời khuyên.