“Bắt cóc online” – Hình thức tội phạm ẩn mình trên không gian mạng, gieo rắc nỗi bất an trong mỗi gia đình

Những ngày qua, tại nhiều tỉnh, thành phố như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Ninh Bình,... liên tiếp ghi nhận các vụ lừa đảo qua không gian mạng với kịch bản “bắt cóc online”, nạn nhân chủ yếu là những người trẻ, thế hệ được cho là thông thạo công nghệ. Vậy làm sao để con em không sa vào những chiếc bẫy tinh vi của các đối tượng lừa đảo, vừa gây thiệt hại tài chính cho gia đình, vừa để lại những tổn thương nặng nề về mặt tâm lý?

Khi nỗi lo hiện hữu trong từng tin nhắn

Tháng 7 vừa qua, Công an phường Việt Hưng (Hà Nội) phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự (Công an TP Hà Nội) kịp thời phát hiện và ngăn chặn một vụ "bắt cóc online" nhắm vào học sinh.

Cụ thể, em X. (SN 2007) nhận được cuộc gọi từ một đối tượng tự xưng là cán bộ công an, thông báo em có liên quan đến một vụ án rửa tiền và yêu cầu hợp tác để “đóng giả bị bắt cóc” nhằm phục vụ điều tra.

Trước đó vài ngày, tại TP Hồ Chí Minh, Công an phường Tân Bình cũng phối hợp cùng tổ địa bàn giải cứu thành công thanh niên H.T (21 tuổi) trong một kịch bản tương tự.

Tại Ninh Bình, gia đình anh Đặng bàng hoàng khi nhận được yêu cầu chuyển 300 triệu đồng để “giải cứu” con gái 18 tuổi – người đã mất liên lạc trước đó.

Trong khi đó, một nữ sinh viên ở Khánh Hòa cũng bị lừa chuyển 150 triệu đồng và buộc phải tự nhốt mình trong khách sạn theo chỉ dẫn của nhóm lừa đảo giả danh cơ quan công quyền.

Không chỉ qua điện thoại, các đối tượng tội phạm mạng ngày càng tinh vi khi sử dụng Facebook, Zalo, các ứng dụng hẹn hò, phòng chat ẩn danh hay game online để tiếp cận giới trẻ. Sau khi tạo dựng niềm tin, chúng từng bước dụ dỗ nạn nhân gửi ảnh, video riêng tư hoặc tham gia vào các “vụ án ảo” rồi ép chuyển tiền để “chứng minh vô tội”.

Trên các diễn đàn phụ huynh, không khó để bắt gặp những lời than thở, lo lắng: “Giờ lừa đảo nhiều lắm, bọn trẻ không rút kinh nghiệm, thật sự thấy bất an”; “Giới trẻ ngày càng thiếu kỹ năng sống. Nói đến mạng xã hội thì rành, còn nói đến xã hội thật thì cứ như từ hành tinh khác xuống”.

Chị Thu Hương - một phụ huynh ở Hà Nội chia sẻ: “Chỉ với một chiếc điện thoại, một tài khoản ảo, con trẻ có thể bị dẫn dụ mà cha mẹ không hay biết. Những vụ việc tưởng chỉ xảy ra đâu đó xa xôi, giờ len lỏi ngay quanh mình. Bắt cóc online đã trở thành hình thức tội phạm thật sự khiến chúng tôi bất an từng ngày”.

Chị Nguyễn Thu Huyền (Hà Nội) thì thẳng thắn: “Ngày xưa chỉ sợ con ra đường gặp nguy hiểm, giờ ở trong nhà với cái điện thoại cũng đủ rước họa. Chỉ một phút lơ là, hậu quả có thể là khôn lường”.

Cảnh báo và giải pháp từ cơ quan chức năng

Theo các chuyên gia, hiện tượng trẻ bỏ nhà đi do mâu thuẫn với gia đình hoặc bị dụ dỗ qua mạng không chỉ là hậu quả của tội phạm công nghệ cao, mà còn phản ánh khoảng cách trong giáo dục, sự thiếu gắn kết giữa cha mẹ và con cái.

Nhiều bậc phụ huynh thừa nhận chưa thật sự dành đủ thời gian để trò chuyện, hiểu tâm lý và kiểm soát các hoạt động trực tuyến của con. Trong khi đó, giới trẻ ngày càng tiếp cận sớm với công nghệ nhưng thiếu kỹ năng tự bảo vệ.

Trước thực trạng này, Chương trình “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021–2025” được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt nhấn mạnh việc chủ động phòng ngừa, phát hiện hành vi xâm hại trẻ em trên không gian mạng.

Bộ Cẩm nang “Bảo vệ trẻ em trên không gian mạng” do Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông trước đây) phát hành cũng đề xuất loạt giải pháp thiết thực, gồm: Phụ huynh, giáo viên cần đồng hành, giám sát, hướng dẫn trẻ khi sử dụng Internet; Cài đặt phần mềm kiểm soát truy cập, hạn chế nội dung độc hại; Tổ chức các buổi tuyên truyền, giáo dục kỹ năng số, giúp trẻ hiểu rõ nguy cơ và học cách tự bảo vệ; Khuyến khích trẻ tham gia hoạt động ngoài trời, hạn chế phụ thuộc thế giới ảo.

Công an TP. Hồ Chí Minh cũng khuyến cáo: Gia đình cần quan tâm đến biểu hiện bất thường của con trẻ. Nếu thấy con có hành vi lạ, liên tục đòi chuyển tiền, mua sắm bất thường, đòi “chứng minh tài chính” để đi du học… cần lập tức xác minh, cảnh giác. Nếu nghi ngờ hoặc xác định được trẻ đã sập bẫy "bắt cóc online" phải khẩn trương trình báo cơ quan Công an gần nhất để kịp thời giải cứu trước khi diễn tiến vụ việc được đẩy đi quá xa, thiệt hại nặng nề hơn về kinh tế.

“Đã có nhiều trường hợp trẻ bị thao túng tâm lý, lo sợ, sẵn sàng lấy trộm tài sản của gia đình để chuyển tiền cho đối tượng lừa đảo. Tội phạm mạng ngày càng tinh vi, khai thác điểm yếu tâm lý non nớt và lòng tin của trẻ”, Công an TP. Hồ Chí Minh cảnh báo.

Ngoài pháp luật và công nghệ, gia đình và nhà trường chính là lớp phòng thủ đầu tiên và quan trọng nhất. Việc trang bị cho trẻ kiến thức về các hình thức lừa đảo, cách nhận diện nguy cơ, kỹ năng từ chối, phản ứng với yêu cầu bất thường... cần được đưa vào chương trình giáo dục kỹ năng sống.

Phụ huynh không nên chỉ kiểm soát mà cần xây dựng môi trường tin tưởng để con chia sẻ. Khi trẻ gặp sự cố, cha mẹ là nơi đầu tiên các em tìm đến, chứ không phải là nơi các em sợ bị trách mắng.

(Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thực hiện).