Cần tăng cường kiến thức về sức khỏe sinh sản cho trẻ vị thành niên

Những câu chuyện khiến những người làm cha mẹ trăn trở

Sự việc một nữ sinh lớp 7 ở Bắc Giang có thai rồi tự sinh con trong nhà tắm khiến dư luận vô cùng bất ngờ bởi cả gia đình và nhà trường đều không hay biết trẻ đã trải qua giai đoạn mang thai trước đó.

Theo lời kể của gia đình, cô bé đang học lớp 7 từng có bạn trai, cả hai thường xuyên đi chơi đêm. Mặc dù có thai nhưng bé gái vẫn tham gia đầy đủ các môn học. Khi đến trường bé gái mặc áo rộng nên bạn bè, thầy cô không ai phát hiện em mang thai. Sau khi sinh con, cô học sinh lớp 7 trở thành mẹ, còn "người cha" cũng chỉ vừa tròn 17 tuổi chịu cảnh tù tội về hành vi "hiếp dâm người dưới 16 tuổi".

Tương tự, câu chuyện cô bé 11 tuổi (trú tỉnh Phú Thọ) cũng khiến dư luận xôn xao. T. mang bầu khi còn là học sinh tiểu học, sau khi có quan hệ tình dục với một thanh niên cùng xóm. Gia đình khó khăn, mẹ đi làm xa, bố lại không quan tâm chăm sóc. Trong lần về thăm nhà, mẹ T. thấy con gái "mập" lên. Lo lắng, người mẹ đưa con đi kiểm tra thì bất ngờ phát hiện con đã mang thai 6 tháng.

T. đã hạ sinh bé trai, còn "người cha" thì đang nằm trong diện điều tra để làm rõ trách nhiệm hình sự. Cô gái nhỏ "ăn chưa no lo chưa tới" đã trở thành người mẹ khi vừa tốt nghiệp tiểu học. 

Những câu chuyện khiến những người làm cha mẹ không khỏi xót xa, băn khoăn, trăn trở. Vậy làm sao để những câu chuyện đau lòng này không tiếp diễn?

Làm sao để giảm thiểu trẻ vị thành niên mang thai

Tuổi vị thành niên là thời kỳ phát triển đặc biệt, được xem là phức tạp nhất, với hàng loạt những biến đổi nhanh chóng cả về thể chất, tâm lý và các mối quan hệ xã hội, giai đoạn được xem như "chuyển giao" từ trẻ em thành người trưởng thành. Trong giai đoạn này các em thích thử nghiệm điều mới mẻ, khám phá năng lực bản thân, mở rộng mối quan hệ. Vị thành niên liên tục đối mặt với những thách thức nếu không được quan tâm, giáo dục đúng cách sẽ dẫn đến nhiều nguy cơ lệch lạc về đạo đức, lối sống, học tập... 

Trong nội dung về sức khỏe sinh sản, nếu không được tuyên truyền, giáo dục đúng cách, các em rất dễ có các nguy cơ quan hệ tình dục sớm, quan hệ tình dục không an toàn, mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục, mang thai ngoài ý muốn, phá thai không an toàn…

Khảo sát vào năm 2021 của UNICEF cho thấy, tại Việt Nam, tỷ lệ nam thanh niên quan hệ tình dục trước 15 tuổi là 0,2%. Tỷ lệ này ở nữ giới cao hơn, khoảng 0,9%. Thậm chí, có đến 8,9% nữ từ 15-19 tuổi đã quan hệ tình dục với bạn tình hơn mình 10 tuổi.

Trong tất cả hơn 4.700 hồ sơ đình chỉ thai nghén tự nguyện trong năm 2022 tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương, có 51 hồ sơ là trẻ vị thành niên, chiếm hơn 1% tổng số ca phá thai tại viện trong năm. Tuổi thai trung bình của 51 ca này là 13,5; thấp nhất là 6 tuần, cao nhất là 25. Trong số 51 trẻ vị thành niên phá thai này, 27 trường hợp thai 3 tháng đầu, chiếm gần 53%, số còn lại là phá thai to trên 12 tuần.

Thực tế, tại nhà trường, mặc dù đã có các môn học như Sinh học, Giáo dục công dân, sinh hoạt ngoại khóa nhưng những kiến thức về giáo dục giới tính, tâm sinh lý, sức khỏe sinh sản mới dừng lại ở lý thuyết. Những khoảng trống chưa được lấp đầy trong nhận thức, dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản cho người chưa thành niên gây ra nhiều hệ lụy.

Theo Tiến sĩ, bác sĩ Đỗ Minh Loan - Trưởng khoa Sức khoẻ Vị thành niên, Bệnh viện Nhi Trung ương, trẻ vị thành niên là những trẻ từ 10 đến 19 tuổi. Vào thời điểm này, trẻ phát triển các chức năng sinh dục, sinh sản, nhu cầu tình dục xuất hiện và chưa đủ kỹ năng để kiểm soát ham muốn tình dục. Trẻ còn thiếu hiểu biết về chu kỳ kinh nguyệt, cơ chế thụ thai, các biện pháp tránh thai; Quan hệ tình dục không chuẩn bị, không mong muốn; Quan hệ tình dục trước hôn nhân, sống thử trước hôn nhân.

Đồng thời, trẻ thiếu tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ sinh sản, chưa được giáo dục đầy đủ về sức khỏe giới tính, cha mẹ còn hời hợt về việc giáo dục cho con em… dẫn đến nguy cơ mang thai ngoài ý muốn rất cao và để lại nhiều hệ lụy trong tương lai.

Để đồng hành cùng con, theo Tiến sĩ, bác sĩ Đỗ Minh Loan, cha mẹ nên quan tâm đến con cái nhiều hơn, trò chuyện và đưa ra những định hướng đúng đắn về tình cảm. Cha mẹ và nhà trường nên phối hợp để trang bị cho trẻ những kiến thức về sức khoẻ sinh sản, giáo dục giới tính cho các em, giúp các em có kiến thức và nhận thức đúng đắn tránh được những sai lầm không đáng có.

Các ngành chức năng cần tăng cường giáo dục, chăm sóc sức khoẻ tiền hôn nhân, các vấn đề liên quan đến sức khoẻ sinh sản, hướng dẫn các biện pháp tránh thai phù hợp, hạn chế tình trạng phá thai và ngăn ngừa các bệnh lây qua đường tình dục.

"Cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường-gia đình-xã hội. Từ đó, giúp các em được trang bị đầy đủ kiến thức về giới tính và sức khoẻ sinh sản, góp phần nâng cao chất lượng dân số trong tương lai", Tiến sĩ, bác sĩ Loan nói.

Bác sĩ Phan Chí Thành - Bệnh viện Phụ sản Trung ương đưa ra lời khuyên, khi con bước vào độ tuổi dậy thì, cha mẹ cần chú ý giáo dục giới tính cho con. Nếu con không may mang thai ngoài ý muốn thì phụ huynh phải bình tĩnh và chuẩn bị tinh thần để chia sẻ với trẻ, gánh vác thay trẻ vì con còn đang trong độ tuổi đến trường.

Theo Kế hoạch hành động quốc gia về chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục cho vị thành niên, thanh niên giai đoạn 2020-2025, sức khoẻ sinh sản và sức khoẻ tình dục là những yếu tố quan trọng có ý nghĩa quyết định tới sự phát triển lành mạnh về thể chất và tinh thần của vị thành niên, thanh niên. Đầu tư cho chăm sóc sức khoẻ sinh sản, sức khoẻ tình dục là đầu tư cho sự phát triển của quốc gia, dân tộc, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.