Khát vọng thay đổi cuộc đời của những đứa trẻ vùng cao Thanh Hoá

Những đứa trẻ bị "đánh cắp" tuổi thơ bởi nỗi vất vả

Ở vùng núi xa xôi xuôi về biên giới Việt - Lào tại bản Bước, xã Thành Sơn (huyện Quan Hóa, tỉnh Thanh Hoá), mây mù quanh năm bao phủ, sương giá che chắn cả con đường mòn. Buổi sáng nhịn đói đến lớp, buổi chiều gù lưng trên rẫy phụ giúp ba mẹ làm đồng áng, cuộc sống của các em nhỏ nơi đây không có nhiều niềm vui, hội hè như trẻ em miền xuôi.

Mỗi khi có đoàn đến thăm, các cô chú đến gần gặng hỏi: "Ước mơ của con là gì?", thì câu trả lời là: "Con ước có áo ấm cho mùa đông này!", "Con ước được ăn cơm, không ăn bắp và khoai nữa!", "Con ước mơ được đi học cùng các bạn!", "Con ước có ánh sáng, con sợ bóng tối!"… Những ước mơ tưởng chừng giản dị mà sao xa vời với trẻ em tại bản Bước...

Điều trân quý nhất là dù thiếu thốn về mọi mặt nhưng, tại vùng núi cao này, lớp học vẫn được duy trì đầy nhẫn nại và tận tụy ngày đêm. Sự hiếu học, ước mơ tìm tòi, khám phá thế giới xung quanh qua trang sách, qua bài giảng của các thầy cô thôi thúc các em đến lớp, dù con đường đến trường còn lắm gian nan, hiểm trở.

Em Hà Thị Lan (8 tuổi) trên lưng em "cõng" bó củi quá to vừa thở hổn hển, vừa thẹn thùng giải thích: “Hôm nào sau giờ học em cũng lên rừng với bố mẹ, hôm thì lấy củi, hôm thì cuốc đất”.

Khi được hỏi về mơ ước, Lan rụt rè nói: “Em thích làm cô giáo, giống như cô giáo của chúng em. Cô giáo bảo, học giỏi cô cho xuống thành phố chơi. Nhiều bạn trong lớp em cũng chưa bao giờ được xuống thành phố, được chơi thú nhún, nhà phao”.

Nói xong như nhớ ra điều gì, Lan vội đặt bó củi lên lưng rồi nhanh chân rảo bước. Chẳng mấy chốc, bóng dáng liêu xiêu, nhỏ bé của em đã khuất sau lùm cây.

Hình ảnh những em bé vùng cao với đôi mắt trong veo, nụ cười tươi rạng rỡ có lẽ đã in sâu vào tiềm thức của nhiều người. Nhưng cũng còn đó hình ảnh khiến nhiều người trăn trở, đó là cuộc sống thiếu thốn đủ bề mà các em đang phải đối mặt: Thiếu cơm ăn, áo mặc, thiếu vắng bàn tay chăm sóc của cha mẹ...

Hình ảnh một đứa trẻ vùng cao Thanh Hoá chỉ 4 - 5 tuổi phải cõng em trên lưng, nhỉnh hơn chút ít phải gánh củi, xách nước từ khe suối cách nhà hàng chục km, hoặc làm việc cực nhọc như người lớn... khiến nhiều người rơi nước mắt.

Rời huyện Quan Hóa, chúng tôi ngược núi lên huyện Mường Lát. Đã giữa trưa ngày Chủ nhật, vậy mà trong nhiều ngôi nhà vẫn vắng hoe, không có cả trẻ con. “Các em theo bố mẹ lên nương hết rồi. Mùa này là mùa sắn mà”, thầy giáo Hơ Pó Sung, người xã Pù Nhi chỉ tay về phía những ngọn núi xa xa nói.

“Các em đi học ở đây 100% là người dân tộc và tất cả đều thuộc diện hộ nghèo. Việc đi bộ đến lớp, lội qua khe suối là chuyện bình thường, xót xa nhất là vào mùa đông, ở trên cao lạnh nên các em đến lớp là da thịt tím tái”, thầy giáo Hơ Pó Sung tâm sự.

Leo lên khu vực trồng sắn ở lưng chừng núi, tôi ngồi thở hổn hển. Ở đó, tôi gặp Sùng A Thào (9 tuổi), Giàng A Dơ (10 tuổi), Vi Văn Phúc (10 tuổi), cùng ngụ ở bản Pù Toong. Mỗi em cầm trên tay một chiếc cuốc, đào những củ sắn còn sót lại sau khi thu hoạch.

Em Giàng A Dơ cho biết, do hoàn cảnh khó khăn, vào cuối tuần, các em tranh thủ đi mót sắn cùng bố mẹ. Trung bình các em đi từ giữa trưa đến khi mặt trời xuống núi thì mỗi em kiếm được khoảng 3 - 4 kg sắn. Với giá sắn ngoài thị trường hiện nay là vài ba đồng cho một kg sắn, các em kiếm được một chút ít để mua sách vở, đồ chơi…

Ước mơ giản dị của trẻ vùng cao Thanh Hoá

Hằng năm, tỉ lệ trẻ em nơi đây được đi học là rất thấp. Do đó, mỗi khi vào năm học mới, với tấm lòng của người biết chữ, các giáo viên phải vào nhà dân để vận động các em đến trường, đến lớp.

Ông Vàng A Lế, Trưởng bản Sài Khao (xã Mường Lý, huyện Mường Lát tỉnh Thanh Hóa) cho biết: "Sài Khao có hơn 97 hộ với 100% là đồng bào dân tộc Mông. 80% trong số đó là hộ nghèo, còn lại là cận nghèo. Vì vậy, việc cho con cái đến trường học đã là cố gắng của những người dân chứ nói gì đến sự quan tâm bảo ban con cái học hành ở nhà. Thế nên bọn trẻ tiếp thu được đến đâu biết đến đấy".

Ông Trương Văn Bình, Trưởng Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện Mường Lát bày tỏ: “Huyện có khoảng 50% hộ nghèo và cận nghèo. Đặc biệt, các vùng có đồng bào dân tộc thiểu số cư trú, cuộc sống người dân rất khó khăn. Tỷ lệ trẻ em vừa học vừa làm nương rẫy rất nhiều.

Những năm trước ở đây còn có tình trạng trẻ mới 11 - 15 tuổi xuống thành phố, ra Hà Nội, vào TPHCM làm thuê, huyện đã phải cử người đến tận nơi đưa các em về. Trẻ em làm việc vất vả, mưu sinh ở những vùng tập trung đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống vẫn chưa có giải pháp hữu hiệu, căn cơ để giải quyết. Do vậy, Nhà nước cần có nhiều chính sách, quan tâm đầu tư đến vùng đồng bào dân tộc thiểu số hơn nữa để nâng cao đời sống, góp phần giảm thiểu tình trạng trên”.

Tuổi thơ những đứa trẻ vùng cao bị "đánh cắp" bởi nỗi vất vả, nhọc nhằn và hơn nữa là cuốn theo vòng mưu sinh của gia đình. Cùng với đó là các hệ lụy bỏ học, lấy vợ lấy chồng sớm… Cuộc sống quá khó khăn, nên giấc mơ của những trẻ em vùng cao cũng trở nên giản dị, mộc mạc hơn bao giờ hết.