Thiếu giáo dục giới tính, trẻ em sẽ thiệt thòi ngay từ vạch xuất phát

Giáo dục giới tính ở trẻ em và thanh thiếu niên vẫn còn hạn chế

Trong bối cảnh xã hội phát triển nhanh, trẻ em ngày càng sớm tiếp cận với thông tin đa chiều từ mạng xã hội, việc trang bị kiến thức về giới tính, sức khỏe sinh sản và kỹ năng tự bảo vệ trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, thực tế cho thấy giáo dục giới tính ở Việt Nam vẫn còn nhiều thiếu sót, khiến trẻ dễ đối mặt với những nguy cơ tiềm ẩn.

Theo nghiên cứu của Bộ Y tế và WHO, tỷ lệ quan hệ lần đầu trước 14 tuổi đã tăng gấp đôi trong sáu năm, từ 1,45% năm 2013 lên 3,51% năm 2019. Điều này đồng nghĩa với nguy cơ gia tăng các bệnh lây truyền qua đường tình dục như HIV, sùi mào gà… Báo cáo của Bệnh viện Da liễu TP.HCM năm 2023 cũng cho thấy, số ca khám liên quan đến STI ở thanh thiếu niên tăng đều — từ 1.000 ca năm 2021 lên 2.437 ca năm 2023.

Các chuyên gia y tế cho rằng, bên cạnh sự thay đổi sinh lý tự nhiên, việc thiếu kiến thức và định hướng đúng là nguyên nhân chính khiến thanh thiếu niên tò mò và có hành vi tình dục sớm. Nhiều phụ huynh vẫn e ngại khi nói về giới tính với con cái, cho rằng đó là “chuyện người lớn”.

Chia sẻ với Tạp chí trẻ em, cô Nguyễn Thùy Dương - Phó Giám đốc Trung tâm tư vấn tâm lý Thanh niên Việt cho rằng, nhiều cha mẹ mắc sai lầm trong quá trình hướng dẫn hay trò chuyện với trẻ về giới tính. Trong khi ở trường học, giáo dục giới tính vẫn chỉ được giảng dạy qua loa, thiếu chiều sâu và sự đồng cảm. Đằng sau sự im lặng của người lớn là một thế hệ đang lớn lên giữa những hoang mang, hiểu lầm và tổn thương không được gọi tên.

Bên cạnh sự thiếu cởi mở từ phía gia đình và nhà trường, mạng xã hội cũng góp phần khiến vấn đề giáo dục giới tính trở nên phức tạp hơn. Trẻ em dễ dàng tiếp cận những hình ảnh, video, âm nhạc có nội dung phản cảm hoặc bóp méo nhận thức về tình yêu và cơ thể. Trong khi đó, trẻ chưa có đủ nhận thức để phân biệt đúng sai, dẫn đến việc hiểu sai về giới tính, tò mò quá mức hoặc hình thành tư duy lệch lạc. Khi khoảng trống giáo dục giới tính từ gia đình và nhà trường chưa được lấp đầy, mạng xã hội vô tình trở thành “người thầy” bất đắc dĩ đầy rủi ro.

Giáo dục giới tính không chỉ là việc dạy trẻ về mặt sinh học mà cần phải trao cho các em kỹ năng sống an toàn, biết tôn trọng bản thân và người khác. Đã đến lúc gia đình, nhà trường và toàn xã hội cần cùng nhau thay đổi cách tiếp cận cởi mở, khoa học và nhân văn hơn.

Yêu thương, tôn trọng và có trách nhiệm với bản thân

Trước những hạn chế đó, nhiều chính sách và dự án xã hội đã bắt đầu được triển khai, mở ra tín hiệu tích cực cho công tác giáo dục giới tính. Theo chương trình giáo dục phổ thông mới, nội dung giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản đã được lồng ghép vào một số môn học chính thức ở bậc tiểu học và trung học cơ sở. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Công văn 850/BGDĐT-GDTH ngày 10/3/2022, hướng dẫn việc đưa các nội dung giáo dục giới tính vào chương trình tiểu học thông qua các môn học như Tự nhiên và Xã hội, Khoa học, Hoạt động trải nghiệm. Thông qua đó, học sinh được trang bị kiến thức phù hợp về giới tính, sự thay đổi trong tuổi dậy thì, kỹ năng ứng xử và cách bảo vệ bản thân trong các mối quan hệ xã hội.

Bên cạnh đó, nhiều hoạt động cộng đồng và dự án phi chính phủ cũng đang góp phần thúc đẩy giáo dục giới tính trong trường học. Tiêu biểu là dự án TEENYEEU do Trung tâm Trẻ em và Phát triển (CCD) thuộc Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam tổ chức. Mà thời gian gần đây dự án đã được triển khai trong năm học 2024 - 2025 tại 10 trường THCS và THPT ở TP. Đà Nẵng có sự phối hợp của Sở Giáo dục và Đào tạo tại đây.

Chương trình tập trung đào tạo giáo viên, tổ chức workshop cho học sinh và phụ huynh, đồng thời thành lập các câu lạc bộ nhằm tạo không gian chia sẻ an toàn. Qua đó, các em sẽ được trang bị kiến thức về giới tính, mối quan hệ lành mạnh và phòng ngừa xâm hại tình dục. Trao đổi với báo Nhân Dân, ThS. Vũ Phương Thảo, Giám đốc miền Trung Dự án TEENYEEU, nhấn mạnh: “Chỉ khi nhà trường, gia đình và học sinh cùng được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng, giáo dục giới tính mới phát huy được vai trò trong việc phòng ngừa bạo lực và xâm hại tình dục”.

Cùng với đó, WeGrow Edu, dự án về giáo dục giới tính do một nhóm bạn trẻ Việt Nam thành lập với sứ mệnh “mọi người trẻ đều có quyền tiếp cận giáo dục giới tính toàn diện” cũng thu hút được nhiều sự quan tâm. Hướng tiếp cận của WeGrow Edu không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt kiến thức sinh học về giới tính mà mở rộng ra các khía cạnh quyền, giới và kỹ năng sống. Tính đến năm 2023 WeGrow Edu đã tiếp cận được hơn 30.000 học viên trong các chương trình giáo dục giới tính. 

Nỗ lực triển khai các chương trình giáo dục giới tính cho trẻ em. (Ảnh minh họa)

Song song với nỗ lực từ các cơ quan quản lý và tổ chức xã hội, việc bảo vệ trẻ khỏi các nội dung phản cảm trên môi trường mạng cũng được chú trọng. Bộ Thông tin và Truyền thông đã ban hành Bộ quy tắc ứng xử bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng (Quyết định 88/QĐ-BTTTT, ngày 21/1/2025), yêu cầu các nền tảng trực tuyến chủ động phát hiện, chặn và gỡ bỏ nội dung độc hại, đồng thời cung cấp công cụ kiểm soát theo độ tuổi. Nhiều nền tảng như TikTok, YouTube cũng đã tăng cường phối hợp với cơ quan chức năng trong việc xử lý tài khoản, video có nội dung phản cảm, góp phần xây dựng môi trường mạng an toàn hơn cho trẻ.

Những bước đi này đã cho thấy giáo dục giới tính ở Việt Nam đang chuyển mình từ nhận thức sang hành động, với sự tham gia ngày càng đa dạng của Nhà nước và cộng đồng. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng hiệu quả tổng thể vẫn chưa đồng đều do thiếu tính hệ thống và sự tham gia thường xuyên của gia đình.

Tiến sĩ tâm lý Huỳnh Văn Sơn - Hiệu trưởng Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh từng chia sẻ trên Tạp chí Giáo dục TP. Hồ Chí Minh rằng, việc giáo dục giới tính trong gia đình vẫn là giải pháp nền tảng khi nhà trường gặp hạn chế. Ông cho rằng cha mẹ cần trang bị kiến thức khoa học, duy trì thái độ cởi mở và phải lựa chọn thời điểm phù hợp để trao đổi cùng con.

Giáo dục giới tính, do đó, là nhiệm vụ cần sự phối hợp chặt chẽ từ gia đình, nhà trường, cộng đồng và các tổ chức xã hội. Khi khoảng trống này được lấp đầy một cách khoa học và toàn diện, trẻ em Việt Nam mới có thể phát triển lành mạnh, tự tin và có trách nhiệm với bản thân và xã hội.

Giáo dục giới tính không chỉ giúp trẻ hiểu về cơ thể và cảm xúc mà còn là nền tảng để xây dựng thế hệ biết yêu thương, tôn trọng và có trách nhiệm với bản thân cùng người khác. Khi gia đình dám nói, nhà trường dám dạy và xã hội dám nhìn thẳng vào vấn đề này, giáo dục giới tính sẽ không còn là “mảnh ghép còn thiếu” mà trở thành một phần thiết yếu trong hành trình trưởng thành của mỗi đứa trẻ Việt Nam.