Cần làm tốt hơn nữa công tác chăm sóc, giáo dục, bảo vệ trẻ em

Theo báo cáo của Chính phủ tại kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV, công tác chăm sóc, giáo dục, bảo vệ trẻ em thời gian qua tiếp tục đạt được những kết quả tích cực. Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo, đôn đốc các Bộ, ngành, địa phương phối hợp, tích cực triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp để nâng cao đời sống nhân dân. Trong đó có những kết quả rất đáng ghi nhận về công tác bình đẳng giới, chăm sóc, giáo dục, bảo vệ trẻ em với sự nỗ lực, phối hợp chặt chẽ của nhiều cơ quan ở Trung ương và địa phương.

Phát biểu về nội dung trên, TS. Nguyễn Thị Mai Thoa - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội (ĐBQH đoàn Hải Dương) đánh giá cao vai trò chỉ đạo của Chính phủ về những nội dung liên quan đến công tác chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em, đồng thời nêu 6 vấn đề cần lưu ý làm tốt hơn trong thời gian tới:

Thứ nhất, tình hình xâm hại trẻ em, nhất là xâm hại tình dục trẻ em vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp, tăng cả về số vụ, số đối tượng xâm hại trẻ em và số trẻ em bị xâm hại. Theo báo cáo của Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương đã tăng cường các biện pháp phòng ngừa, khắc phục tình trạng bạo lực, xâm hại trẻ em nhưng năm 2023 toàn quốc vẫn xảy ra 2.498 vụ xâm hại trẻ em với 3.235 đối tượng xâm hại và 2.633 trẻ em bị xâm hại. So với năm 2022 tăng 664 vụ (tăng 36,2%), 1.128 đối tượng xâm hại trẻ em (tăng 53,5%), 724 trẻ em bị xâm hại (tăng 38%).

Trong đó, đại đa số các vụ là xâm hại tình dục trẻ em (với 2.045 vụ, chiếm 96,3%; 2.198 đối tượng, chiếm 67,7%; 2.101 trẻ em bị xâm hại, chiếm 79,8 %), so với năm 2022 số trẻ em bị xâm hại tình dục tăng 510 em (tăng 32%). Thực tế, đã xảy ra nhiều vụ trẻ em bị xâm hại trong môi trường gia đình, nhiều vụ có nhiều đối tượng gây hại hoặc xâm hại nhiều trẻ em, có không ít vụ việc nghiêm trọng, dã man, gây bức xúc trong dư luận xã hội và lo lắng, bất an cho các gia đình. Báo cáo của Chính phủ liên tiếp các năm 2022, 2023, 2024 đều xác định đây là vấn đề tồn tại trong công tác bảo vệ trẻ em, nhưng các giải pháp khắc phục đang được thực hiện dường như chưa đủ.

Thứ hai, bạo lực học đường vẫn diễn ra phổ biến ở nhiều cơ sở giáo dục trên cả nước với mức độ ngày càng nghiêm trọng, trở thành mối lo ngại của nhiều gia đình, nhà trường, gây bức xúc trong dư luận xã hội. Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, từ ngày 01/9/2021 cho đến ngày 05/11/2023, cả nước xảy ra 699 vụ bạo lực học đường, liên quan đến 2.016 học sinh, trong đó 854 học sinh là nữ; bình quân khoảng 50 cơ sở giáo dục lại xảy ra một vụ bạo lực học đường. Chính phủ, các Bộ, ngành đã triển khai nhiều giải pháp, tăng cường truyền thông nhưng tình trạng này vẫn không giảm, đây cũng là một nội dung đòi hỏi phải có các giải pháp phòng ngừa, giảm thiểu tình trạng nêu trên.

Thứ ba, tai nạn thương tích trẻ em vẫn là vấn đề nóng cần tập trung giải quyết. Tỷ lệ trẻ em tử vong do đuối nước năm 2023 tuy có giảm nhưng tổng số trẻ em đuối nước còn cao (năm 2022 là 1.909 trẻ, năm 2023 là 1.850 trẻ), còn xảy ra nhiều vụ đuối nước thương tâm tử vong nhiều trẻ em; các hình thức tai nạn thương tích khác, nhất là tai nạn giao thông, cháy nổ, điện giật, ong đốt, súc vật cắn,… vẫn thường xuyên xảy ra tại các địa phương, ảnh hưởng tới sức khỏe, học tập, phát triển của trẻ em, đã làm tử vong nhiều trẻ em.

Với việc Quốc hội thông qua Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ tại kỳ họp lần này cùng nhiều quy định bảo đảm an toàn mới cho trẻ em, hy vọng tỷ lệ trẻ bị tai nạn giao thông sẽ giảm. Tuy vậy, vẫn rất cần phải chú trọng thực hiện chuyển hướng bảo vệ trẻ em từ hỗ trợ, can thiệp sang phòng ngừa chủ động, thiết thực bảo vệ trẻ em.

Thứ tư, gia tăng tình trạng thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có hại cho sức khỏe. Theo báo cáo từ Bộ Y tế, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh ở nhóm 15-17 tuổi tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023; ở nhóm 13-15 tuổi tăng hơn gấp đôi từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023; tỷ lệ học sinh ở nhóm tuổi 13-17 đang sử dụng thuốc lá nung nóng là 1,1%, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm, rối loạn tâm thần, suy giảm sự trưởng thành của não bộ, ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe, sự phát triển của thanh thiếu niên, nhưng thực tế chưa có văn bản pháp luật để quản lý, phòng, chống tác hại. Đây là vấn đề đòi hỏi Chính phủ phải nêu rõ quan điểm, hướng giải quyết, sớm đề xuất giải pháp quản lý để kịp thời bảo vệ thanh thiếu niên.

Thứ năm, tình hình trẻ em và người chưa thành niên vi phạm pháp luật trong năm 2023 tăng đột biến, có chiều hướng diễn biến phức tạp. Theo báo cáo của Chính phủ, số trẻ em vi phạm pháp luật năm 2023 là 4.041 em, so với năm 2022 tăng 87,6% (tăng 1.887 em).

Đại biểu Nguyễn Thị Mai Thoa cho rằng: “Đây là con số đáng báo động đối với các cơ quan chức năng và toàn xã hội. Tuy nhiên, chưa có phân tích sâu tình hình vi phạm pháp luật của trẻ em và người chưa thành niên, chưa xác định rõ nguyên nhân, trách nhiệm chính dẫn tới việc tăng đột biến người chưa thành niên vi phạm pháp luật trong năm 2023 để đề ra giải pháp khắc phục trong thời gian tới”.

Thứ sáu, việc tiêm chủng phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm cho trẻ em đạt thấp, không bảo đảm tính kịp thời. Theo báo cáo của Chính phủ, tỷ lệ trẻ em dưới 1 tuổi được tiêm chủng đầy đủ các loại vaccine năm 2023 đạt trên 90%, giảm 4% so với năm 2022, còn khoảng cách khá xa đối với chỉ tiêu “Tỷ lệ trẻ em dưới 1 tuổi được tiêm chủng đầy đủ 8 loại vaccine đạt 97% vào năm 2025” đề ra trong Chương trình hành động quốc gia vì trẻ em giai đoạn 2021-2030.

Đáng chú ý là con số này trong 9 tháng đầu năm 2023 chỉ đạt gần 60%, cá biệt có địa phương 6 tháng đầu năm chỉ đạt hơn 19%, đã làm lỡ thời điểm tiêm chủng của rất nhiều trẻ em. Bộ Y tế cũng đã áp dụng một số biện pháp để bảo đảm thực hiện chương trình, tuy vậy, cần tiếp tục quan tâm bố trí đủ nguồn vaccine cần thiết để tiêm chủng cho trẻ em đúng thời điểm, kịp thời tăng cường sức đề kháng đối với các bệnh truyền nhiễm cho trẻ nhỏ, khắc phục triệt để tình trạng nêu trên.

TS. Nguyễn Thị Thủy - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội (ĐBQH đoàn Bắc Kạn): “Một tiếng kêu cứu của trẻ em, dù bất cứ nơi đâu cũng đều thuộc trách nhiệm của tất cả chúng ta. Để việc vào cuộc không bao giờ muộn, trước hết pháp luật phải rõ ràng về trách nhiệm, đầy đủ các biện pháp khả thi và các biện pháp bảo vệ trẻ em cần được quy định mức độ cao hơn, sớm hơn. Theo tôi, có ba giải pháp cần phải thực hiện:

Thứ nhất, rà soát để khắc phục những khoảng trống bảo vệ trẻ em trong dự thảo Luật Phòng, chống bạo lực gia đình và trong Luật Trẻ em. 

Thứ hai, kiến nghị bổ sung các biện pháp đặc thù để chủ động phòng ngừa bạo hành trẻ em trong môi trường gia đình ở những gia đình có hoàn cảnh đặc biệt.

Thứ ba, kiến nghị đối với biện pháp cấm tiếp xúc, đề nghị áp dụng cả đối với trường hợp bạo hành trẻ em trong thời gian chờ Chủ tịch UBND xã, cấp xã lập hồ sơ để đề nghị cơ quan tư pháp có thẩm quyền áp dụng biện pháp tạm thời cách ly trẻ khỏi gia đình”.

Trước thực trạng trẻ em bị xâm hại có chiều hướng gia tăng, bà Trần Thị Thanh Hương - Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh An Giang đề xuất với Quốc hội và Chính phủ hai nhóm giải pháp:

Một là, tăng cường chỉ đạo ưu tiên đảm bảo nguồn lực, đồng thời chú trọng hơn nữa công tác giám sát việc thực hiện các quy định pháp luật liên quan đến trẻ em và phòng chống xâm hại trẻ em.

Hai là, nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác phối hợp với các tổ chức, nhất là Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam, để việc chăm sóc, bảo vệ trẻ em được thực hiện một cách đồng bộ, thiết thực và hiệu quả hơn.