Giáo dục giới tính: Liều “vaccine” chặn đứng những ca phá thai tuổi teen

Theo số liệu của Hội Kế hoạch hóa gia đình Việt Nam, mỗi năm cả nước có gần 300.000 ca phá thai, trong đó phần lớn rơi vào nhóm tuổi 15–19. Đáng chú ý, có tới 60–70% là học sinh, sinh viên, và gần 80% ca phá thai diễn ra ở giai đoạn thai trên 12 tuần tuổi – tức tháng thứ 3 của thai kỳ.

Một báo cáo của bệnh viện tại TP.HCM cũng cho thấy tình trạng đáng báo động: năm 2023, trong khoảng 43.600 ca sinh và bỏ thai, có đến 528 ca thuộc về trẻ vị thành niên. Tính trung bình, mỗi ngày có khoảng 1,5 trường hợp trẻ chưa đủ tuổi trưởng thành mang thai ngoài ý muốn đến bệnh viện để sinh hoặc phá thai.

Không chỉ dừng ở số liệu, thực tế còn phản ánh rõ qua các diễn đàn mạng. Trong nhóm Facebook “Mang thai ngoài ý muốn” với hơn 12.000 thành viên, mỗi ngày xuất hiện hàng chục bài viết của các bạn trẻ lo lắng, bối rối khi phát hiện mình có thai ở độ tuổi vị thành niên. 

Một chia sẻ ẩn danh gây xót xa: “Em chưa đủ 16 tuổi, chỉ vì một lần dại dột mà mang thai. Em muốn giữ con nhưng hoàn cảnh không cho phép. May mắn là bạn trai vẫn lo lắng cho em và chở em đi bệnh viện phá thai”.

Đánh mất cơ hội làm mẹ

Trao đổi với PV Tạp chí Trẻ em Việt Nam, BSCKII Trần Bảo Châu, Phó trưởng khoa sinh đẻ kế hoạch hoá gia đình, Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội cho biết, ở độ tuổi vẫn còn ngồi trên ghế nhà trường, việc mang thai và phải đối diện với các phương pháp phá thai để lại nhiều hệ lụy nặng nề.

Thứ nhất, về sức khỏe, do cơ quan sinh dục chưa phát triển hoàn thiện, việc phá thai ở lứa tuổi này tiềm ẩn nhiều rủi ro như rách cổ tử cung, thủng hoặc vỡ tử cung, băng huyết, nhiễm khuẩn, viêm dính buồng tử cung… Những biến chứng này không chỉ nguy hiểm tức thì mà còn có thể dẫn đến vô sinh, hiếm muộn về sau.

Thứ hai, về tâm lý, trẻ dễ rơi vào trạng thái lo âu, mặc cảm, tội lỗi và tự ti. Không ít em phải đối mặt với sự kỳ thị từ bạn bè, gia đình và xã hội. Nếu không được hỗ trợ, can thiệp kịp thời, những sang chấn này có thể dẫn tới trầm cảm nặng, thậm chí tự hủy hoại bản thân hoặc tự tử.

Thứ ba, về học tập và tương lai, nhiều em buộc phải nghỉ học giữa chừng, mất đi cơ hội việc làm, tương lai bấp bênh và dễ rơi vào tình trạng phụ thuộc tài chính vào gia đình.

Đặc biệt, những hệ lụy này không chỉ dừng lại ở cá nhân mà còn tạo ra gánh nặng lớn cho xã hội. Nếu nạo phá thai không được kiểm soát ở giới trẻ sẽ để lại những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dân số. Việc phải chăm sóc y tế cho những người gặp biến chứng hoặc vô sinh do phá thai sẽ gây áp lực nặng nề lên kinh tế và hệ thống y tế của đất nước.

Khi con trẻ thiếu kiến thức và thiếu cả sự quan tâm

Nhiều năm làm nghề, bác sĩ Châu đã chứng kiến những câu chuyện buồn trong phòng khám sản phụ khoa. Gần đây nhất, có một ca bệnh khiến bà và các đồng nghiệp vô cùng trăn trở.

Một bé gái 13 tuổi được bố mẹ đưa đến để đình chỉ thai nghén. Khi trò chuyện và lắng nghe tâm sự của em nhỏ, bà vô cùng bất ngờ khi biết em có quan hệ tình dục với chính anh trai ruột 15 tuổi của mình. 

“Qua lời chia sẻ đầy ngập ngừng của cháu, tôi nhận ra sự việc không chỉ đơn thuần là do thiếu hiểu biết. Đằng sau đó là một khoảng trống lớn về sự kết nối trong gia đình”, bác sĩ Châu nói.

Nguyên nhân sâu xa của sự việc đau lòng này không chỉ xuất phát từ sự thiếu hiểu biết của các con, mà còn là kết quả của việc bố mẹ quá bận rộn, không có đủ thời gian quan tâm, trò chuyện và lắng nghe con. Chính vì thiếu sự kết nối, các con đã không thể chia sẻ những vấn đề của mình, dẫn đến những hành động dại dột và thiếu suy nghĩ.

Điều khiến bác sĩ Châu trăn trở khi đứng trước những trường hợp phá thai ở độ tuổi quá trẻ là nhận thấy nhiều trẻ em ngày nay thiếu kiến thức về sức khỏe sinh sản và quan hệ tình dục an toàn. Hậu quả là các em không thể lường trước được những hậu quả nghiêm trọng về cả thể chất lẫn tinh thần, có thể ảnh hưởng đến tương lai sau này.

“Nhìn những ánh mắt non nớt và lo sợ ấy, tôi càng thấm thía hơn về tầm quan trọng của giáo dục giới tính và sự đồng hành của gia đình. Bởi, đôi khi, điều các con cần không chỉ là kiến thức, mà còn là một nơi để lắng nghe, một người để tin tưởng”, bà bày tỏ.

Cần nhiều hơn những tiết học giới tính

Theo bác sĩ Châu, ngay từ bây giờ chúng ta cần giáo dục giới tính cho trẻ vị thành niên một cách sớm và cởi mở. Việc trang bị cho các em những kiến thức đúng và đầy đủ về sức khỏe sinh sản sẽ giúp các em có những hành vi đúng đắn, từ đó giảm thiểu tình trạng mang thai ngoài ý muốn và nạo phá thai.

Không chỉ dừng lại ở kiến thức, chúng ta còn cần dạy các em cách tự bảo vệ bản thân. Điều này bao gồm việc giúp các em xây dựng lòng tự trọng, nhận biết giá trị của bản thân, rèn luyện kỹ năng từ chối và biết cách tìm kiếm sự giúp đỡ từ cha mẹ, thầy cô hay các cơ quan chức năng khi cần.

Theo bác sĩ Châu, để giảm thiểu tình trạng mang thai ngoài ý muốn và phá thai ở trẻ vị thành niên, cần chú trọng vào những giải pháp sau:

Thứ nhất, tăng cường giáo dục giới tính trong trường học. Hiện nay, giáo dục giới tính còn thiếu và yếu. Do đó, cần bổ sung thêm các buổi học, sắp xếp nội dung phù hợp với độ tuổi và khả năng tiếp thu của học sinh. Nội dung cần đa dạng, có hệ thống, và được trao đổi trong tinh thần cởi mở, không né tránh. 

Thứ hai, cha mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng niềm tin để con cái có thể chia sẻ về những vấn đề liên quan đến sức khỏe sinh sản. 

Thứ ba, vì vấn đề sức khỏe giới tính vẫn còn nhạy cảm trong xã hội, việc tập huấn để giáo viên và phụ huynh có thái độ cởi mở, thoải mái hơn là rất cần thiết. Từ đó, họ có thể đồng hành, chia sẻ những kiến thức và hành vi đúng đắn với trẻ vị thành niên.