Khi giới trẻ coi phá thai là “bình thường”: Nguy cơ ảnh hưởng tới chất lượng giống nòi

Trẻ vị thành niên mang thai và phá thai có xu hướng ngày càng gia tăng

Hiện nay, trẻ vị thành niên mang thai và phá thai có xu hướng ngày càng gia tăng, trở thành vấn đề nhức nhối và được toàn xã hội quan tâm. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tương lai của các em, mà còn tác động tiêu cực đến chất lượng dân số và sự phát triển của xã hội.

Tại Việt Nam, tình trạng nạo phá thai đang gióng lên hồi chuông báo động, đặc biệt trong nhóm trẻ vị thành niên. Số liệu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho thấy, mỗi năm cả nước ghi nhận khoảng 250.000 – 300.000 ca, đưa Việt Nam lên vị trí dẫn đầu Đông Nam Á và đứng thứ 5 toàn cầu về tỷ lệ phá thai. Báo cáo năm 2022 của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) cũng chỉ ra, Việt Nam nằm trong nhóm 20 quốc gia có tỷ lệ phá thai vị thành niên cao nhất thế giới. Đáng lo ngại, 30% trong số này là các bé gái từ 15 – 19 tuổi, và tới 70% vẫn đang là học sinh, sinh viên.

Theo số liệu của Vụ Sức khỏe Bà mẹ – Trẻ em (Bộ Y tế), tỷ lệ mang thai ở nhóm này tăng từ 2,9% năm 2010 lên 3,2% năm 2012, trong khi tỷ lệ phá thai dao động ở mức 2,2% – 2,4%. Thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng cho thấy, cứ 1.000 trẻ được sinh ra thì có tới 44 trường hợp là từ các bà mẹ tuổi 15 – 19.

Việc quan hệ tình dục sớm nhưng không có hiểu biết đầy đủ về tình dục an toàn khiến nhiều em đối diện với nguy cơ mang thai ngoài ý muốn, phải nạo phá thai hoặc mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Đáng lo ngại hơn, khoảng 20% các ca vô sinh thứ phát có nguyên nhân từ việc phá thai.

Một nghiên cứu do Bệnh viện Phụ sản Trung ương phối hợp với Trường Đại học Y Hà Nội cho thấy, chỉ riêng năm 2022, trong tổng số 4.717 hồ sơ đình chỉ thai nghén tự nguyện tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương, có tới 51 trường hợp là trẻ vị thành niên. Độ tuổi trung bình của các em là 15,7 tuổi, thậm chí có em mới 12 tuổi. Đáng chú ý, hơn 96% trong số này vẫn đang đi học, và một số đã từng có tiền sử phá thai trước đó.

Nạo phá thai ở bất kỳ độ tuổi nào cũng để lại những ảnh hưởng nhất định đối với sức khỏe người phụ nữ. Tuy nhiên, ở lứa tuổi vị thành niên – khi cơ thể, tâm lý và tình cảm chưa phát triển đầy đủ để đảm nhận vai trò làm mẹ – hậu quả càng trở nên nặng nề. Nguy cơ tai biến sản khoa cao hơn, đồng thời để lại nhiều hệ lụy lâu dài cho sức khỏe sinh sản sau này.

Nhiều nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe và chất lượng nòi giống

Theo y học, giai đoạn sinh sản lý tưởng nhất của phụ nữ là từ 21 đến 35 tuổi, khi cơ thể đã hoàn thiện, tâm lý ổn định và sẵn sàng cho thiên chức làm mẹ, giúp trẻ sinh ra có nền tảng sức khỏe tốt hơn. Trái lại, thực tế hiện nay cho thấy ngày càng nhiều trường hợp mang thai ở tuổi vị thành niên – lứa tuổi còn trong quá trình chuyển tiếp từ thiếu niên sang trưởng thành, mới chỉ bắt đầu định hình nhân cách qua giai đoạn dậy thì.

Chia sẻ với PV Tạp chí Trẻ em Việt Nam về vấn đề này, chuyên gia tâm lý Hồng Hương cho biết, khi bước vào tuổi dậy thì, trẻ có những chuyển biến về tâm lý, tò mò về thể xác, muốn tìm tòi, khám phá về giới tính của mình và của người khác giới, từ đó dễ bị tác động bởi phim ảnh, sách báo, bạn bè hay thậm chí cả người lớn về các vấn đề tình dục. Do thiếu kiến thức và bị tính tò mò chi phối, nhiều em đã sớm trải nghiệm mà không lường trước hậu quả, dẫn đến tình trạng mang thai ngoài ý muốn, phải phá thai.

Đặc biệt, ở một bộ phận trẻ em nông thôn, sự thiếu hụt kiến thức về thụ thai, sinh sản và biện pháp tránh thai càng khiến nguy cơ này trở nên nghiêm trọng. Các khảo sát cho thấy, những trẻ vị thành niên có quan hệ tình dục sớm thường xuất thân từ gia đình nhiều biến cố, thiếu sự định hướng trong giáo dục, dễ bị dụ dỗ để “thử cho biết”. Hệ quả là không ít trường hợp mang thai ngoài ý muốn từ rất sớm.

Thực tế, tình trạng nạo phá thai ở trẻ vị thành niên đang trở thành vấn đề đáng báo động với nhiều nguyên nhân đan xen. Không ít phụ huynh còn thiếu quan tâm, ngại chia sẻ hoặc chưa đủ kiến thức để đồng hành cùng con trong việc trang bị hiểu biết về giới tính và sức khỏe sinh sản, thường phó mặc trách nhiệm này cho nhà trường. Trong khi đó, hoạt động truyền thông và giáo dục giới tính tại trường học lại mới chỉ dừng ở mức khái quát, chủ yếu xoay quanh phòng tránh thai, chưa giúp học sinh có cái nhìn toàn diện về tình yêu, quan hệ và sự trưởng thành giới tính.

Sự thiếu hụt kiến thức, cộng với tâm lý tò mò, lối sống buông thả hay áp lực từ bạn bè, gia đình khiến nhiều em rơi vào tình trạng mang thai ngoài ý muốn. Không ít trường hợp bị ép buộc phá thai do còn đi học, chưa đủ điều kiện nuôi con. Đáng lo ngại, tâm lý coi phá thai là “chuyện bình thường” vẫn tồn tại ở một bộ phận giới trẻ, góp phần làm gia tăng thực trạng này.

TS.BS Phan Chí Thành, Chánh văn phòng Trung tâm Đào tạo và Chỉ đạo tuyến - Bệnh viện Phụ sản Trung ương cho biết, phá thai, đặc biệt ở lứa tuổi vị thành niên, tiềm ẩn nhiều tai biến nguy hiểm như chảy máu, viêm nhiễm mạn tính tại tử cung, buồng trứng, ống dẫn trứng. Nặng hơn, có trường hợp bị tắc ống dẫn trứng, dính tử cung, dẫn đến mất khả năng làm mẹ sau này.

Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản, việc mang thai sớm và phải nạo phá thai còn làm gián đoạn việc học tập, hạn chế cơ hội phát triển của các em. Về mặt tâm lý, đây là trải nghiệm dễ để lại ám ảnh, gây sợ hãi, hoang mang, thậm chí trầm cảm ở nhiều trẻ vị thành niên. Hệ lụy này không chỉ tác động đến cá nhân, mà còn tạo thêm gánh nặng về kinh tế và sức khỏe cho gia đình và xã hội.

“Để giảm thiểu tình trạng nạo phá thai ở tuổi vị thành niên, điều cốt lõi là phải trang bị cho các em kiến thức về sức khỏe sinh sản, trong đó gia đình, nhà trường và cộng đồng cần cùng chung tay”– TS. Phan Chí Thành nhấn mạnh, giáo dục giới tính nên được bắt đầu sớm, phù hợp từng độ tuổi, giúp trẻ có kiến thức chính xác, kỹ năng bảo vệ bản thân và hình thành nhận thức đúng đắn về tình dục. Cha mẹ đóng vai trò then chốt, cần thường xuyên trò chuyện, chia sẻ cùng con. Khi trẻ được tiếp cận thông tin khoa học, chính xác, các em sẽ tự tin hơn trước những vấn đề liên quan đến giới tính.

Việc có các cuộc nói chuyện nhỏ, đều đặn về dậy thì sẽ tạo cho trẻ phản xạ rằng, chúng hoàn toàn có thể tin tưởng cha mẹ chúng trong vấn đề tình dục. Do đó, cha mẹ và giáo viên cần trở thành những người bạn đồng hành, cung cấp cho trẻ những kiến thức cần thiết về giới tính, giúp trẻ hình thành những quan niệm đúng đắn giúp trẻ bảo vệ bản thân và phát triển toàn diện.