Trẻ vị thành niên đang thiếu liều vaccine mang tên giáo dục giới tính

Quan hệ tình dục sớm có thể làm tổn thương trẻ vị thành niên

Trao đổi với PV Tạp chí Trẻ em Việt Nam, TS.BS Phan Chí Thành, Chánh văn phòng Trung tâm Đào tạo và Chỉ đạo tuyến - Bệnh viện Phụ sản Trung ương cho biết, giai đoạn vị thành niên (10-19 tuổi), đặc biệt là tuổi dậy thì (8-14 tuổi), là thời điểm rất quan trọng để bổ sung các kiến thức về giáo dục giới tính (GDGT) cho trẻ.

Bởi đây là giai đoạn bước ngoặt để các em trở thành người trưởng thành ở mọi khía cạnh, bao gồm đặc điểm về chức năng tình dục và sinh sản. Các em không chỉ trải qua những thay đổi về thể chất mà còn bắt đầu phát triển các chức năng sinh dục, hình thành nhu cầu tình dục. 

Trong báo cáo Phân tích não bộ và hành vi của trẻ ở độ tuổi thành niên, trong độ tuổi này, trẻ sẽ tò mò với mọi thứ trong thế giới người lớn và muốn thử. Tuy nhiên, các em vẫn chưa hoàn thiện về tâm sinh lý, vẫn còn nhiều hạn chế trong nhận thức, kĩ năng sống thậm chí là cấu trúc não bộ, do đó, các hành vi trong độ tuổi này nhiều khi dẫn tới những hậu quả “sai lầm” ảnh hưởng đến tương lai như quan hệ tình dục không an toàn, mang thai ngoài ý muốn. Do đó, việc trang bị kiến thức để bảo vệ bản thân và giáo dục giới tính cho trẻ ở giai đoạn này là vô cùng cần thiết.

Đặc biệt, trong bối cảnh xã hội hiện tại, những nội dung về tình dục trở nên dễ tiếp cận và ẩn danh, tạo điều kiện cho thanh thiếu niên dễ dàng tiếp cận với những thông tin, hình ảnh không phù hợp với lứa tuổi, từ đó kích thích sự tò mò và ham muốn tình dục. 

Mang thai ở độ tuổi vị thành niên được ghi nhận sẽ gây ra nhiều khủng hoảng. Các nhà nghiên cứu cho rằng, chính những sự kì thị của bản thân, gia đình và xã hội là yếu tố nguy cơ chính gây ra hậu quả của quan hệ tình dục sớm và mang thai ngoài ý muốn.

Điều này chỉ rõ việc thiếu các thông tin để cân nhắc sẽ khiến trẻ đưa ra các lựa chọn tình dục và mang thai quá dễ dàng như không sử dụng thuốc tránh thai, không sử dụng các biện pháp an toàn,.. cộng với việc thiếu hướng dẫn và đồng cảm hỗ trợ từ người lớn khiến việc đối phó với các hậu quả ở trẻ càng gặp nhiều khó khăn hơn. 

Tỷ lệ mắc bệnh lây qua đường tình dục ở trẻ vị thành niên tăng cao

Tại Việt Nam, tỷ lệ trẻ vị thành niên (VTN) từ 15-19 tuổi có quan hệ tình dục trước hôn nhân có xu hướng gia tăng. Theo TS.BS Phan Chí Thành, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, khoảng 13% VTN chưa biết tên một loại bệnh nào lây truyền qua đường tình dục nào và rất ít người có thể nhận ra các triệu chứng của chúng cũng như thiếu nhận thức về mức độ nghiêm trọng của các loại bệnh này. 

Do thiếu kiến thức về giáo dục giới tính, cũng như không được tiếp cận các biện pháp an toàn để phòng ngừa các bệnh lây qua đường tình dục và có nhiều hạn chế trong tiếp cận chăm sóc sức khỏe tình dục sinh sản, tình trạng quan hệ tình dục không an toàn ở tuổi vị thành niên khá phổ biến, gây nguy cơ làm gia tăng các bệnh lây qua đường tình dục như sùi mào gà, lậu, giang mai, chlamydia, HIV/AIDS… 

Theo CDC Hoa Kỳ năm 2021, có 20% ca mắc HIV mới gặp ở lứa tuổi 13-24 tuổi. Một nửa trong số 20 triệu ca mắc bệnh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STIs) thuộc lứa tuổi 15-24 tuổi. Trong đó, HIV/AIDS được xem là nguy cơ đe dọa sức khỏe và tính mạng trẻ VTN. 

Mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục sẽ để lại những hậu quả vô cùng nặng nề cho trẻ VTN:

Thứ nhất, nó sẽ gây ra sự mặc cảm của bệnh nhân với xã hội, nếu như bị lộ thông tin có thể gây ra sự kì thị của xã hội với người bệnh làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý chưa được vững vàng của người bệnh ở lứa tuổi này.

Thứ hai, những người bệnh này thường thiếu kiến thức, dẫn tới khám phát hiện và điều trị muộn, trở thành nguồn lây cho cộng đồng. Thứ ba, với bản thân người bệnh, khi mắc bệnh trong thời gian dài không được điều trị sẽ làm tăng nguy cơ vô sinh cũng như các di chứng của bệnh. Chính vì vậy, cần tăng cường công tác giáo dục giới tính ngay từ khi trẻ còn ngồi trên ghế nhà trường. 

Giáo dục giới tính cần bắt đầu từ sớm

Quan hệ tình dục sớm không chỉ gây ra những hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe sinh sản như viêm nhiễm, mang thai ngoài ý muốn, mà còn để lại những tổn thương tâm lý sâu sắc, ảnh hưởng đến quá trình phát triển của các em. Nỗi sợ mang thai, sợ bị phát hiện có thể khiến các em rơi vào trạng thái căng thẳng, lo lắng thường xuyên, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và quá trình học tập.

Theo TS.BS Phan Chí Thành, thanh thiếu niên thường tìm hiểu về giới tính, sinh sản, tránh thai và các bệnh lây truyền qua đường tình dục từ nhiều nguồn khác nhau như cha mẹ, anh chị em, bạn bè, đài phát thanh, truyền hình, báo in, tin đồn và quan sát người khác. Tuy nhiên, các em vẫn còn xấu hổ, hổ thẹn cũng như thiếu kỹ năng cần thiết để nói về các vấn đề tình dục, ngoài ra các em không có nguồn thông tin chất lượng để có thể kiếm chứng, từ đó nhận biết các nguồn thông tin xấu, độc hại trên mạng xã hội.

Do đó, việc giáo dục giới tính cần được bắt đầu từ sớm và phù hợp với từng độ tuổi nhằm trang bị cho trẻ em những kiến thức chính xác, kỹ năng cần thiết để bảo vệ bản thân và hình thành những nhận thức đúng đắn về tình dục. Đặc biệt, người lớn có vai trò rất quan trọng trong việc giáo dục giới tính cho trẻ, cha mẹ nên dành nhiều thời gian trò chuyện tâm sự với con bởi việc cung cấp những thông tin chính xác về sức khỏe sinh sản sẽ giúp trẻ tự tin hơn trong việc đối diện với những vấn đề liên quan đến giới tính.

Hiện nay, các chương trình GDGT toàn diện theo độ tuổi đang xây dựng khung bắt đầu từ 4-5 tuổi. Nhiều phụ huynh cho rằng việc dạy tình dục cho trẻ mẫu giáo chẳng khác nào tình dục hóa sớm trẻ và “vẽ đường cho hươu chạy”. Tuy nhiên,việc này hoàn toàn hợp lý và thực tế. 

“Trẻ 4-5 tuổi sẽ không được dạy về âm đạo, dương vật hay quan hệ tình dục mà sẽ được hướng dẫn về các khía cạnh khác như đồng thuận, vùng tam giác và sự riêng tư. Ngoài ra, các dấu hiệu đầu tiên của dậy thì bắt đầu từ khoảng 7 – 8 tuổi, việc đi trước đón đầu sẽ khiến trẻ có cảm giác an toàn, không tự ti, không sợ hãi hay xấu hổ về cơ thể mình”, TS Phan Chí Thành cho biết.

Việc có các cuộc nói chuyện nhỏ, đều đặn về dậy thì sẽ tạo cho trẻ phản xạ rằng, chúng hoàn toàn có thể tin tưởng cha mẹ chúng trong vấn đề tình dục. Do đó, cha mẹ và giáo viên cần trở thành những người bạn đồng hành, cung cấp cho trẻ những kiến thức cần thiết về giới tính, giúp trẻ hình thành những quan niệm đúng đắn giúp trẻ bảo vệ bản thân và phát triển toàn diện. 

TS.BS Phan Chí Thành đưa ra lời khuyên, các bạn gái nên đi khám phụ khoa lần đầu khi bắt đầu bước vào tuổi dậy thì (khoảng 13-15 tuổi) để được tư vấn và hướng dẫn cách chăm sóc sức khỏe sinh sản một cách toàn diện. Việc khám sớm sẽ giúp phát hiện và điều trị kịp thời các vấn đề có thể xảy ra. Cùng với đó, trẻ vị thành niên nên khám phụ khoa định kỳ trong vòng từ 6-12 tháng.

Để bảo vệ bản thân khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục và tránh thai ngoài ý muốn, về phía các bạn nam, nên sử dụng bao cao su mỗi khi quan hệ. Việc sử dụng bao cao su và vệ sinh cơ quan sinh dục sạch sẽ trước và sau mỗi lần quan hệ là những biện pháp phòng tránh hiệu quả nhất các bệnh lây truyền qua đường tình dục và mang thai ngoài ý muốn.