Vì sao Bộ Giáo dục và Đào tạo "tuýt còi" các địa phương ưu tiên chứng chỉ ngoại ngữ tuyển thẳng lớp 10?

Như Trẻ em Việt Nam đã đưa, ngày 23/2/2024, trước tình hình nhiều địa phương đã thực hiện chính sách tuyển thẳng hoặc cộng điểm ưu tiên vào lớp 10 THPT đối với học sinh có ưu thế về năng lực ngoại ngữ, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Công văn số 715/BGDĐT-GDTrH yêu cầu các tỉnh tuân thủ đúng quy chế tuyển sinh THCS, THPT được ban hành năm 2019 đảm bảo công bằng, thuận lợi cho học sinh.

Trao đổi với báo chí, Phó Giáo sư – Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thành – Vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết, Bộ nhận thấy một số địa phương đã phê duyệt kế hoạch tuyển sinh, trong đó có bổ sung những nội dung ngoài quy định của Bộ. Vì vậy, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) yêu cầu các địa phương đó cần điều chỉnh ngay việc này để thực hiện việc tuyển sinh đúng theo Quy chế tuyển sinh do Bộ ban hành.

Trường hợp nào được tuyển thẳng?

Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định nhóm đối tượng thuộc diện tuyển thẳng trong quy chế tuyển sinh hiện nay như thế nào, thưa ông?

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành cho biết, trong những căn cứ rất quan trọng được Bộ GDĐT đưa ra để xây dựng thông tư cũng như xin ý kiến ban hành thông tư theo đúng quy trình của việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật là làm sao đảm bảo được sự công bằng nhất đối với tất cả các em học sinh.

Vì vậy đối với những đối tượng được tuyển thẳng đều là những đối tượng chính sách cần có sự ưu tiên để tạo điều kiện cho các đối tượng đó có thể tiếp tục học tập ở cấp phổ thông.

Ngoài ra, một phần ưu tiên dành cho các em học sinh đã tham gia các giải quốc gia, quốc tế về văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao và cuộc thi khoa học kỹ thuật. Đó chính là những căn cứ để Bộ GDĐT xây dựng Quy chế tuyển sinh và thực hiện từ năm 2014 đến thời điểm này.

Điều này có nghĩa, những thí sinh có giải Học sinh giỏi cấp tỉnh, cấp thành phố hoặc chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế thì sẽ không được hưởng bất cứ ưu tiên nào khi mà xét tuyển vào lớp 10 theo quy định của Quy chế tuyển sinh hiện nay.

Đề cập tới thực trạng một số địa phương có những ưu tiên nhất định đối với những học sinh có chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế và cuộc đua lấy chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế hiện nay, PGS.TS Nguyễn Xuân Thành cho hay, trước đây, theo Thông tư số 11/2014/TT-BGDĐT ban hành năm 2014 về Quy chế tuyển sinh Trung học cơ sở và tuyển sinh Trung học phổ thông có điều khoản quy định về đối tượng được cộng điểm khuyến khích Bộ GDĐT giao cho Sở GDĐT quy định và việc khuyến khích chỉ được thực hiện từ năm 2014 đến năm 2018.

Việc ban hành quy định này với mong muốn tạo điều kiện, khuyến khích các em học tập nhưng khi thực hiện, Bộ nhận thấy rằng, việc khuyến khích phải tính đến sự công bằng trong giáo dục cho các em học sinh.

Thực tế, cùng một địa phương, những địa bàn học sinh được tiếp cận học ngoại ngữ, gia đình có điều kiện học tập, đặc biệt là học tập để lấy chứng chỉ quốc tế với chi phí cao sẽ thuận lợi hơn so với những địa bàn có điều kiện khó khăn hơn. Như vậy, về năng lực, về tiềm năng, trí tuệ của học sinh đó tốt nhưng điều kiện thuận lợi ít hơn thì không có chứng chỉ.

"Do đó, chúng tôi nhận thấy rằng, nếu quy đinh khuyến khích ấy giao cho các Sở GDĐT quyết định thì có thể sẽ tạo ra sự không công bằng trong giáo dục. Chính vì vậy, năm 2018, Bộ GDĐT ban hành Thông tư số 05/2018/TT-BGDĐT sửa đổi bổ sung Thông tư 11, trong đó đã Khoản 3, Điều 7 quy định về đối tượng được cộng điểm khuyến khích.

Chúng ta phải nghĩ rằng việc học ngoại ngữ là một nhu cầu tự thân của các em học sinh, học để nắm được ngoại ngữ, để dùng đó làm phương tiện học tập và để sau này làm việc chứ không phải học ngoại ngữ với mục đích để thi lấy chứng chỉ để được tuyển thẳng hay ưu tiên trong tuyển sinh. Như vậy, việc học đó không phải nhu cầu tự thân mà do động lực bên ngoài.

Chúng tôi muốn nhân đây kêu gọi các bậc cha mẹ học sinh hãy nghĩ rằng lợi ích lâu dài trong việc học ngoại ngữ của con mình là trang bị cho con phương tiện, công cụ học tập, để làm việc cho tốt hơn, không nên chạy đua nhằm trang bị cho mình một cái chứng chỉ để được ưu tiên cộng điểm khi tuyển sinh", ông Thành chia sẻ.

Cũng theo  PGS.TS Nguyễn Xuân Thành, học ngoại ngữ là chủ trương lớn của đất nước, nhằm trang bị cho học sinh có thêm phương tiện tiếp cận nguồn tri thức trong nước và hội nhập quốc tế.

Việc khuyến khích học ngoại ngữ đã được thực hiện trong những năm qua và đến thời điểm này, chúng ta có thể nhận thấy rằng, học sinh ở lứa tuổi học trung học phổ thông về mặt ngoại ngữ có những thay đổi rõ rệt so với trước đây. Việc các em có thể đọc trên mạng, vào các website quốc tế tìm kiếm tài liệu để học đã tốt hơn so với trước đây rất nhiều.

"Đó mới chính là việc mà chúng ta cần phải đẩy mạnh hơn và trong chỉ đạo của Bộ GDĐT là đẩy mạnh việc này để học sinh có được động lực tự thân trong quá trình học ngoại ngữ", ông Thành nhấn mạnh.

Học thật thì không cần chờ đợi vào ưu tiên

Vấn đề được đặt ra là việc Bộ GDĐT "tuýt còi" các địa phương thì có ảnh hưởng như thế nào đến các thí sinh tập trung chỉ học ngoại ngữ để có thể được cộng điểm hoặc tuyển thẳng nếu có chứng chỉ quốc tế?

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành nhận định, nếu các gia đình đã đầu tư cho con học ngoại ngữ tốt hơn và có thể đăng ký thi để lấy được chứng chỉ thì việc học đó không đi đâu mất cả mà bản thân các em đã học.

"Tôi cho rằng, nội dung học để thi được chứng chỉ cũng rất tốt, đây cũng là việc khuyến khích các em học để rèn luyện các kỹ năng bởi thi chứng chỉ có yêu cầu về các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Do đó, nếu đã đầu tư cho các em học ngoại ngữ và đạt được một năng lực nào đó là rất tốt, không có gì là lãng phí.

Bên cạnh đó, nếu học sinh đã được đầu tư học tập như vậy thì khi thi vào lớp 10, ở địa phương nào có môn thi là môn Ngoại ngữ thì bản thân các em đã sẵn sàng lợi thế, cũng không cần thiết việc khuyến khích hơn các bạn khác. Đây không phải việc Bộ GDĐT ban hành quyết định mới mà chúng tôi có văn bản yêu cầu các địa phương thực hiện theo đúng yêu cầu cần thực hiện trong những năm vừa qua" ông Thành nêu rõ.

Đưa ra lời khuyên gì cho các học sinh và gia đình học sinh chuẩn bị bước vào kỳ tuyển sinh đầu cấp lớp 10, PGS.TS Nguyễn Xuân Thành cho rằng: "Học để chiếm lĩnh kiến thức, phát triển kỹ năng, phát triển năng lực thực sự của bản thân và năng lực thực sự ấy mới quan trọng để sau này các em có định hướng tốt cho học lên, có định hướng tốt hơn cho nghề nghiệp. Trên thực tế, với yêu cầu của thị trường việc làm hiện nay thì người lao động có năng lực đến đâu sẽ có cơ hội việc làm đến đấy chứ không chỉ là câu chuyện học để lấy tấm bằng. Vì vậy lời khuyên của tôi là học sinh phải có động lực học và học một cách thực sự nghiêm túc. Học thật rồi thì bất cứ kỳ thi nào cũng không cần trông chờ vào sự ưu tiên nào cả.

Nếu thật sự mình ở đối tượng được ưu tiên, được tuyển thẳng thì chúng ta hưởng nhưng nếu không thì chúng ta học để có năng lực bản thân và cũng không trông chờ vào sự ưu tiên ấy. Trải qua các kỳ thi, chúng ta chứng minh được năng lực thực sự của mình để có kế hoạch học tập tốt hơn, để lựa chọn nghề nghiệp đúng hơn, đáp ứng yêu cầu cho bản thân các em, phát triển bản thân cũng như đóng góp cho gia đình và xã hội".