Phá thai tuổi vị thành niên: Khó khăn trong tuyên truyền là rào cản lớn

Tình trạng quan hệ tình dục sớm và thiếu an toàn ở lứa tuổi vị thành niên đang trở thành một vấn đề nhức nhối, khi kiến thức về sức khỏe sinh sản của các em còn nhiều hạn chế. Điều này dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như mang thai ngoài ý muốn và lây nhiễm bệnh tình dục.

Theo thống kê của Bộ Y tế, mỗi năm Việt Nam ghi nhận 300.000-400.000 ca phá thai ở lứa tuổi 15-19, trong đó 60-70% là học sinh, sinh viên. Đáng lo ngại hơn, Tổng cục Dân số cũng chỉ ra rằng, dù tỷ lệ phá thai chung giảm, tỷ lệ phá thai ở thanh thiếu niên lại tăng, chiếm hơn 20% tổng số ca phá thai trên cả nước. Những con số này là lời cảnh báo về sự cần thiết của việc giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản toàn diện cho giới trẻ.

Nhiều địa phương vẫn “hổng” giáo dục giới tính

Về những khó khăn, hạn chế trong việc tiếp cận và trang bị kiến thức sức khỏe sinh sản cho trẻ vị thành niên trên địa bàn tỉnh Cao Bằng, Bác sĩ Thang Thị Điệp, Khoa Chăm sóc sức khỏe cộng đồng, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh cho biết, việc trang bị kiến thức sức khỏe sinh sản cho thanh thiếu niên vẫn gặp nhiều khó khăn.

Một trong những rào cản lớn nhất đến từ chính nền giáo dục: kiến thức trong trường học chỉ dừng lại ở lý thuyết, không giúp các em có đủ kỹ năng tự bảo vệ. Cùng lúc đó, nhiều bậc phụ huynh lại e ngại, né tránh khi nói chuyện về vấn đề nhạy cảm này với con cái. Sự thiếu hụt kiến thức và kỹ năng sống khiến các em dễ gặp phải rủi ro như mang thai ngoài ý muốn và mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Đặc biệt, ở các vùng sâu, vùng xa của tỉnh, thách thức càng lớn hơn. Phong tục tập quán, như tình trạng kết hôn sớm ngay cả khi chưa học hết cấp hai, cùng với rào cản ngôn ngữ, đã hạn chế đáng kể việc thanh thiếu niên tiếp cận các dịch vụ và thông tin về sức khỏe sinh sản.

BSCKII. Lê Thị Nguyên, Trưởng khoa Chăm sóc sức khỏe sinh sản, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Thanh Hoá, nhận định công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản cho thanh thiếu niên vẫn còn nhiều trở ngại. Việc giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản cho lứa tuổi này chưa được quan tâm đúng mức, đặc biệt ở các vùng sâu, vùng xa.

Một rào cản khác đến từ gia đình. Dù thanh thiếu niên có nhu cầu tìm hiểu về tâm sinh lý rất lớn, nhưng một số phụ huynh vẫn né tránh vấn đề này, chưa thực sự quan tâm và chia sẻ với con. Điều này dẫn đến hệ quả là nhiều học sinh thiếu kiến thức và kỹ năng sống, dẫn đến những hành vi liều lĩnh như yêu sớm, quan hệ tình dục không an toàn, mang thai ngoài ý muốn và phá thai.

Theo bà Nguyễn Thị Vân, Phó Chi cục trưởng Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh Thái Bình, tỉnh này đang đối mặt với nhiều thách thức về dân số. Trong đó, công tác truyền thông, giáo dục về dân số và phát triển cũng gặp nhiều khó khăn. Cán bộ dân số rất khó tiếp cận các nhóm đối tượng quan trọng như vị thành niên, thanh niên, học sinh, và người dân ở vùng biển, ven biển để tuyên truyền.

Khoảng trống lớn từ giáo dục giới tính

Thực tế cho thấy, không ít thanh thiếu niên vẫn thiếu những kiến thức cơ bản về sức khỏe sinh sản và tình dục an toàn. Một nghiên cứu tại Bệnh viện Phụ sản Hà Nội về “Kiến thức, thái độ, thực hành sức khoẻ sinh sản của vị thành niên phá thai” cho thấy chỉ 35,92% có kiến thức đạt yêu cầu, và vỏn vẹn 2,91% đạt mức tốt.

Hiện nay, nhiều em tiếp cận thông tin từ mạng xã hội hoặc bạn bè nhưng thiếu kiểm chứng, dẫn đến hiểu biết phiến diện. Chính sự hạn chế này khiến các em dễ rơi vào hành vi tình dục thiếu an toàn, làm gia tăng nguy cơ mang thai ngoài ý muốn và mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Trao đổi với PV Tạp chí Trẻ em Việt Nam, TS. Phan Thị Huyền Thương – Phó Giám đốc Trung tâm Can thiệp Bào thai, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội cho biết, trong những năm gần đây, bệnh viện vẫn tiếp nhận nhiều trường hợp mang thai ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên, với mức độ đáng lo ngại.

Dù công tác giáo dục và truyền thông đã có nhiều tiến bộ, song vẫn ghi nhận không ít trẻ dưới 18 tuổi tìm đến dịch vụ y tế để chấm dứt thai nghén. Số ca này có biến động qua từng năm nhưng nhìn chung chưa có xu hướng giảm bền vững, thậm chí ở một số địa phương còn gia tăng do trẻ tiếp cận internet quá sớm nhưng thiếu định hướng đúng đắn.

Theo bác sĩ Thương, dù đã có nhiều chương trình truyền thông và giáo dục, tình trạng phá thai ở tuổi vị thành niên vẫn còn cao. Một phần nguyên nhân là do truyền thông chưa đồng đều, nội dung còn thiên về lý thuyết, thiếu sự gần gũi với tâm lý giới trẻ.

Bên cạnh đó, sự né tránh của phụ huynh và nhà trường khi đề cập đến giới tính – tình dục cũng khiến trẻ không được hướng dẫn kịp thời. Khi người lớn im lặng, nhiều em buộc phải tìm kiếm thông tin từ mạng xã hội hoặc bạn bè, vốn thiếu kiểm chứng, dẫn đến kiến thức sai lệch và những hành vi thiếu an toàn. Việc coi đây là “vấn đề cấm kỵ” càng đẩy trẻ vào thế tự tìm hiểu một cách thiếu định hướng, làm gia tăng nguy cơ mang thai ngoài ý muốn.

Tuy vậy, thời gian gần đây, việc đưa giáo dục sức khỏe sinh sản vào nhà trường đã mở ra cơ hội giúp học sinh tiếp cận kiến thức chính thống, được trang bị kỹ năng để tự bảo vệ mình.

Giáo dục giới tính toàn diện để ngăn hệ lụy tuổi vị thành niên

Theo TS. Phan Thị Huyền Thương, phá thai ở tuổi vị thành niên tiềm ẩn nhiều hệ lụy. Về sức khỏe, các em có nguy cơ gặp biến chứng như băng huyết, nhiễm trùng, tổn thương tử cung, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản về sau. Về tâm lý, không ít em rơi vào lo âu, mặc cảm, ám ảnh tội lỗi, thậm chí trầm cảm. Đây là gánh nặng lớn, để lại hậu quả lâu dài đối với sự phát triển của các em.

Do đó, giáo dục giới tính toàn diện ngay từ sớm là yếu tố vô cùng quan trọng. Khi được trang bị kiến thức đúng đắn, trẻ không chỉ biết cách tự bảo vệ bản thân mà còn học được cách tôn trọng người khác, hiểu rõ giá trị cá nhân và đưa ra những quyết định an toàn hơn. Nội dung giáo dục giới tính không đơn thuần nói về tình dục, mà còn bao gồm tình bạn, tình yêu, trách nhiệm, sự đồng thuận và những kỹ năng sống cần thiết.

Trong đó, gia đình đóng vai trò nền tảng, cha mẹ cần cởi mở, chủ động trò chuyện và lắng nghe để con cái có chỗ dựa tin cậy. Nhà trường cũng cần tích hợp giáo dục giới tính vào chương trình học chính khóa, đồng thời tổ chức thêm các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ kỹ năng sống để tạo không gian trao đổi cởi mở cho học sinh. Song song với đó, ngành y tế cần cung cấp những dịch vụ thân thiện dành cho vị thành niên, có tư vấn về tâm lý và sức khỏe sinh sản, giúp các em an tâm tìm đến khi cần hỗ trợ.

Sự phối hợp đồng bộ giữa gia đình, nhà trường và y tế sẽ góp phần quan trọng trong việc giảm thiểu tình trạng nạo phá thai ở tuổi vị thành niên, đồng thời bảo vệ sức khỏe và tương lai cho thế hệ trẻ.