TS. Nguyễn Tùng Lâm: “Xây dựng trường học hạnh phúc phải bắt đầu từ khát khao gieo hạnh phúc của mỗi người thầy”

Các cơ sở giáo dục lúng túng khi xây dựng trường học hạnh phúc

"Trường học hạnh phúc" là nhiệm vụ của ngành Giáo dục được đề cập rất nhiều trong vài năm gần đây và một số tỉnh, thành như Hà Nội, TP.HCM đã có những chỉ đạo để xây dựng trường học hạnh phúc với 3 giá trị cốt lõi đó là: An toàn, Yêu thương và Tôn trọng.

Chia sẻ với Tạp chí Trẻ em Việt Nam, Nhà giáo ưu tú - TS. Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Khoa học tâm lý giáo dục Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng nhận định, đây là hướng tốt của ngành giáo dục, tuy nhiên mô hình này trong thực tiễn vẫn chưa thực sự được quan tâm đúng mức.

“Hiện nay trong xã hội, phụ huynh và thậm chí nhiều giáo viên đều có suy nghĩ trường học hạnh phúc là một quan niệm xa vời. Khi chọn trường cho con, phụ huynh chủ yếu chỉ quan tâm tới các yếu tố như trường học đẹp, khang trang, giáo viên chuyên môn giỏi, thành tích của nhà trường, số ít người để ý đến yếu tố hạnh phúc ở trường học”, thầy Lâm cho hay.

Dưới góc nhìn của một nhà giáo đã dành cả cuộc đời cống hiến cho ngành giáo dục, TS. Nguyễn Tùng Lâm thẳng thắn chỉ ra thực tế hiện nay là các cơ sở giáo dục vẫn còn lúng túng khi xây dựng trường học hạnh phúc, chưa xác định được cụ thể thế nào là trường học hạnh phúc, chưa áp dụng một cách sáng tạo, hiệu quả được tiêu chí phù hợp với trường mình.

“Trường học hạnh phúc cần những chuẩn mực nhất định, nhưng mỗi trường có xuất phát điểm khác nhau, đặc điểm khác nhau thì phải có những thang bậc khác nhau để phát triển cốt lõi chứ không phải áp dụng các tiêu chí như một cái máy. Nếu áp dụng như một cái máy thì chắc chắn sẽ lúng túng và khó đạt hiệu quả”, TS. Nguyễn Tùng Lâm khẳng định.

Khi giáo viên chưa thấy hạnh phúc, học trò có thể hạnh phúc?

TS. Nguyễn Tùng Lâm nêu nhận định vô cùng tâm huyết, đó là trường học hạnh phúc phải là nơi giáo viên, học sinh cảm thấy vui vẻ, thoải mái, học tập giảng dạy tiến bộ, hiệu quả. Để kiến tạo trường học hạnh phúc phải bắt đầu từ mong muốn, cảm nhận và tự nỗ lực của mỗi cá nhân trong nhà trường, từ tập thể nhỏ tới tập thể lớn.

Mỗi cá nhân khi có mong muốn được làm việc, học tập trong ngôi trường hạnh phúc thì mới nỗ lực từng ngày để tạo ra hạnh phúc cho chính bản thân, góp phần tạo nên những giờ học hạnh phúc, lớp học hạnh phúc thì từ đó sẽ có trường học hạnh phúc.

Giáo viên là người giảng dạy trực tiếp để truyền cảm hứng, tạo nên những giờ học hạnh phúc, lớp học hạnh phúc, dùng tình yêu thương để động viên học trò phát huy ưu điểm cũng như lấy yêu thương để giúp học trò chưa ngoan, học trò mắc lỗi sửa sai, tiến bộ. 

Thực tế hiện nay, đời sống vật chất và tinh thần của giáo viên vẫn chưa được quan tâm đúng mức, áp lực tứ phía bủa vây khiến họ chưa hẳn thực sự cảm thấy hạnh phúc trong hành trình "gieo mầm con chữ". TS. Nguyễn Tùng Lâm cho rằng: "Xã hội cần có cái nhìn đúng về những áp lực, vất vả của người giáo viên".

Có thể thấy, khi xây dựng trường học hạnh phúc vẫn còn những khó khăn cơ bản đó là người quản lý chưa xác định được mục tiêu giáo dục của nhà trường, vẫn còn tình trạng chạy đua thành tích, danhhiệu, giao chỉ tiêu theo hướng áp đặt, “không tưởng”, vượt quá khả năng của giáo viên, thầy cô phải đối diện với nhiều áp lực, kỳ vọng từ lãnh đạo. 

Một nguyên nhân nữa đó là các đơn vị chưa thật sự chú trọng quản trị cảm xúc cho giáo viên. Giáo viên nào cũng là những con người bình thường với đầy đủ các cung bậc cảm xúc, đôi khi mất bình tĩnh trước những lỗi sai của học trò, những áp lực của nghề, của cuộc sống.

“Bên cạnh áp lực công việc, nhiều thầy cô còn phải sống nỗi lo cơm áo gạo tiền khi đồng lương đứng lớp vẫn còn quá khiêm tốn. Một khi người thầy còn chật vật với hạnh phúc của chính mình thì còn bao nhiêu thời gian để quan tâm đến hạnh phúc của trò?”, TS. Nguyễn Tùng Lâm nêu thực tế.

Vì thế, cần có chế độ đãi ngộ xứng đáng để mỗi thầy cô yên tâm và thêm động lực cống hiến cho sự nghiệp trồng người, giáo viên phải được hạnh phúc trước tiên, sau đó học sinh mới có thể hạnh phúc.

Hiệu trưởng - người chèo lái “con tàu hạnh phúc”

TS. Nguyễn Tùng Lâm phân tích: “Để tạo ra hạnh phúc trong trường học - tất nhiên là phải có sự đồng lòng, chung sức của cả tập thể và sự nỗ lực của từng cá nhân, có sự phối hợp với phụ huynh học sinh và các đoàn thể liên quan nhưng hiệu trưởng phải là người đầu tàu đi đầu trong việc dựng xây hạnh phúc. Bên cạnh những yêu cầu về tài năng, trách nhiệm thì cần phải có đãi ngộ xứng đáng với người hiệu trưởng chứ không thể chỉ đòi hỏi nhiều thứ trong khi đãi ngộ không tương xứng”.

Cũng theo TS. Nguyễn Tùng Lâm, trường học hạnh phúc không phải để thi đua, nếu người lãnh đạo cũng cứ chạy theo thành tích thì sẽ gây áp lực cho giáo viên. Do đó, người lãnh đạo phải là người giúp giáo viên thoát khỏi những áp lực, sự quá tải trong dạy học. Nếu không, giáo viên không còn sức đâu nghĩ đến trường học hạnh phúc. Trường học với bầu không khí căng thẳng và bất an thì trường học hạnh phúc chỉ là điều viển vông.

“Hiệu trưởng phải biết vận dụng, linh hoạt việc điều hành công việc để vừa có thể phát huy thế mạnh của giáo viên, vừa có thể tạo cho họ nguồn năng lượng làm việc tích cực thì mới là hiệu trưởng thành công”, thầy Lâm nhấn mạnh.

TS. Nguyễn Tùng Lâm nêu định hướng và nhấn mạnh yêu cầu, lãnh đạo nhà trường phải sáng tạo, linh hoạt để quá trình dạy học và giáo dục không áp lực, chú trọng tới tính tự chủ và tự chịu trách nhiệm của giáo viên, nhân viên, coi trọng tính kỷ luật để hoàn thành công việc có chất lượng và hiệu quả. 

Để làm được những điều lớn lao, cao xa thì ngay từ bây giờ, mỗi cán bộ quản lý cần học cách làm những việc đơn giản như: bình tĩnh lắng nghe, đặt mình vào vị trí của người khác khi xử lý công việc, sẵn sàng nói lời xin lỗi, kết nối và mở lòng, bắt đầu bằng việc đối thoại cởi mở, dân chủ với giáo viên và học sinh.

Và để có nền giáo dục hạnh phúc, chỉ nhà trường thầy cô thôi thì không đủ, theo TS. Nguyễn Tùng Lâm: “Không thể có những đứa trẻ hạnh phúc khi phụ huynh phó mặc con cho trường, hoặc xem thầy cô như một công cụ thay mình giám sát con, thực thi những kỳ vọng của mình với con không hơn không kém. Một đứa trẻ hạnh phúc phải cảm nhận được hạnh phúc mỗi khi đến trường và luôn có sự cố gắng mỗi ngày.

Để xây nên hình ảnh ngôi trường luôn hiện diện tình yêu thương, những niềm vui giữa thầy, trò, bè bạn dành cho nhau, không có sự uy quyền, áp đặt một chiều mà là sự an toàn, yêu thương, tôn trọng trong mỗi giờ học thì không thể chỉ là trách nhiệm của của riêng nhà trường mà các bậc cha mẹ cũng cần kết hợp mật thiết để xây dựng một ngôi trường hạnh phúc cho trẻ”.