Giúp trẻ phòng tránh tai nạn thương tích bằng kiến thức và hành động

Những rủi ro không ai muốn

Mùa hè là thời điểm trẻ em được vui chơi, khám phá thoả thích mọi thứ xung quanh mình nhưng cũng là lúc tiềm ẩn nhiều rủi ro. 

Mới đây nhất, vụ việc xảy ra tại xã An Khánh, TP. Hà Nội xảy ra sự việc 2 bé trai bị đuối nước thương tâm. Sự việc xảy ra vào khoảng 17h57 ngày 30/7, tại xã Đông La cũ, nay thuộc xã An Khánh.

Vào thời điểm trên, hai bé trai là anh em ruột (một cháu 9 tuổi và một cháu 6 tuổi) ra sân chơi gần khu nhà trọ. Trong lúc vui chơi, cả 2 cháu không may rơi xuống giếng làng gần đó.

Sau khi phát hiện sự việc, người dân cùng gia đình nhanh chóng đưa các cháu lên khỏi mặt nước và chuyển đến bệnh viện cấp cứu. Dù được các y bác sĩ nỗ lực cứu chữa, nhưng khoảng 2 giờ sau, cả hai cháu nhỏ đều không qua khỏi.

Đuối nước ở trẻ em mùa hè nào cũng diễn ra với nhiều mức độ khác nhau. Chị Nguyễn Thị Hồng (Hải Phòng) từng trải qua một buổi chiều kinh hoàng khi con trai suýt bị sóng cuốn mất khi chơi ở mép biển. Sau khoảnh khắc ấy, chị quyết định cho con học bơi ngay mùa hè, đồng thời dạy kỹ cách nhận diện vùng nước nguy hiểm, và nhắc đi nhắc lại nguyên tắc tuyệt đối không lại gần khu vực có sóng mạnh hay nước sâu.

Tại Quảng Trị, bé Khánh (9 tuổi) suýt đuối nước khi trượt chân xuống hồ trong lúc đi câu cá. Nhờ kỹ năng thả nổi và xử lý tình huống cha đã dạy, bé đã tự cứu mình thành công.

"Tôi từng mất anh trai vì đuối nước. Dạy con kỹ năng sinh tồn không phải dư thừa, mà là cách bảo vệ sinh mạng", anh Hậu - cha bé Khánh chia sẻ trong một phóng sự về đuối nước học đường.

Một câu chuyện khác khiến nhiều phụ huynh ám ảnh là vụ tai nạn của bé gái 5 tuổi tại TP. Hạ Long (Quảng Ninh) vào tháng 6/2023. Trong lúc chơi trong khuôn viên khu nghỉ dưỡng, bé bất ngờ rơi xuống hồ cảnh quan không có rào chắn. Dù được phát hiện kịp thời và sơ cứu, cháu bé vẫn bị tổn thương phổi và hoảng loạn tâm lý kéo dài. Vụ việc khiến dư luận dậy sóng, nhiều khu nghỉ dưỡng sau đó đã buộc phải rà soát lại toàn bộ hệ thống an toàn đối với trẻ nhỏ.

Tại Hà Nội, chị Đào Thu Trà rùng mình nhớ lại khoảnh khắc con gái hai tuổi vấp vào bàn kính khiến má bị rạch sâu, phải khâu 6 mũi. Ngay sau đó, chị bọc mọi góc nhọn trong nhà, trải thảm chống trơn và điều chỉnh toàn bộ không gian sinh hoạt của trẻ để giảm thiểu tối đa nguy cơ té ngã. Câu chuyện của chị được chia sẻ rộng rãi trên một nhóm mạng xã hội dành cho cha mẹ, nhận về hàng ngàn lượt bình luận hưởng ứng, cùng hàng loạt kinh nghiệm thực tế khác từ cộng đồng.

Mỗi gia đình một câu chuyện, một bài học đau thương. Nhưng tất cả đều có điểm chung: sự tỉnh thức muộn màng.

Cảnh báo từ chuyên gia và con số

Thống kê từ Bộ Y tế cho thấy, mỗi năm Việt Nam có khoảng 370.000 trẻ bị tai nạn thương tích, trong đó có gần 6.600 trường hợp tử vong, tương đương 18 trẻ em mất đi mỗi ngày. Riêng đuối nước là nguyên nhân hàng đầu, cướp đi sinh mạng của khoảng 3.500 trẻ và vị thành niên mỗi năm.

Trong 11 tháng đầu năm 2024, báo cáo của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (trước đây) ghi nhận có 485 trẻ tử vong do tai nạn thương tích, trong đó 402 trường hợp là do đuối nước. Những con số ấy không còn là cảnh báo, mà là thực tế xót xa.

Chính phủ đã đặt mục tiêu giảm tỷ suất trẻ bị tai nạn thương tích xuống còn 550/100.000 trẻ vào năm 2025 và 500/100.000 vào năm 2030. Tỷ lệ tử vong do tai nạn thương tích cũng cần được kéo giảm còn 16/100.000 trẻ vào năm 2025 và 15/100.000 trẻ vào năm 2030.

Vào đầu hè, Bệnh viện Nhi Trung ương đã ghi nhận nhiều trẻ nhập viện do tai nạn với nhiều mức độ chấn thương khác nhau từ nhẹ đến nặng. TS.BS Đặng Ánh Dương - Trưởng khoa Điều trị tích cực ngoại, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết: “Chỉ trong hai tuần vừa qua, chúng tôi đã liên tục tiếp nhận các trường hợp trẻ bị đa chấn thương phải nhập viện, trong đó nhiều em trong tình trạng hết sức nguy kịch. Đáng nói, phần lớn là các em trong độ tuổi học sinh, gặp tai nạn trong các tình huống như tai nạn giao thông, ngã do leo trèo hoặc bị cửa đổ vào người,...”

Trao đổi với phóng viên, bà Bùi Thị An, đại biểu Quốc hội khóa XIII, nhấn mạnh rằng: "Chúng ta đã nói rất nhiều về quyền trẻ em, nhưng nếu không bắt đầu từ việc đảm bảo an toàn cho trẻ trong chính ngôi nhà và cộng đồng của mình, thì mọi quyền lợi khác cũng chỉ là hình thức".

Chuyên gia giáo dục Vũ Thu Hương (Đại học Sư phạm Hà Nội) cũng nhiều lần cảnh báo: “Trẻ em Việt Nam đang thiếu những bài học về tự bảo vệ mình. Từ việc qua đường, đến kỹ năng xử lý khi bị lạc, ngã, bị bỏng, bị ngạt nước… đều ít khi được người lớn trang bị. Nhiều phụ huynh sợ con bị thương mà không cho tiếp xúc thực tế, nhưng đó chính là nguy cơ khiến con không biết cách tự cứu”.

Bảo vệ trẻ bằng kiến thức và hành động

Những bi kịch không nên lặp lại nếu người lớn thực sự hành động. Không phải chỉ bằng việc cấm trẻ tiếp cận nơi nguy hiểm, mà bằng cách giúp trẻ hiểu đâu là mối nguy và hướng dẫn kỹ năng xử lý tình huống. Việc dạy trẻ học bơi nên được bắt đầu từ sớm. Thay vì xem đó là hoạt động giải trí, cần coi đó là kỹ năng sinh tồn thiết yếu như việc học chữ. Cùng với đó, trẻ cần được hướng dẫn cách nổi trên mặt nước, xử lý khi bị nước cuốn và gọi cứu hộ kịp thời.

Không gian trong nhà, nơi tưởng chừng an toàn nhất, lại tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ nếu không được kiểm tra kỹ. Cầu thang không có thanh chắn, bàn kính không bọc góc, sàn trơn không trải thảm, đồ điện không che ổ cắm, tất cả đều có thể trở thành nguyên nhân gây tai nạn thương tích. Mỗi chi tiết nhỏ cần được rà soát từ góc nhìn của một đứa trẻ.

Với trẻ nhỏ, chơi ngoài trời là nhu cầu thiết yếu. Nhưng cần giám sát chặt chẽ, đặc biệt khi ở gần ao hồ, sông suối hoặc khu vực công cộng đông người. Áo phao không chỉ để "phòng hờ" mà phải là vật dụng bắt buộc. Không để trẻ bơi ở nơi không có cứu hộ hoặc không rõ địa hình.

Giải pháp lâu dài là thúc đẩy mô hình cộng đồng an toàn, trường học an toàn. Các lớp học kỹ năng sống, dạy bơi, sơ cứu ban đầu, phòng chống tai nạn thương tích cần được tích hợp trong giáo dục phổ thông. Mô hình điểm tại các trường ở Đồng Nai, Thừa Thiên - Huế hay TP. Hồ Chí Minh cho thấy hiệu quả rõ rệt khi có sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường, địa phương.

Thay vì chờ một vụ tai nạn xảy ra để xót xa, đau đớn rồi đi vào lãng quên, mỗi người lớn nên bắt đầu bằng việc đặt một câu hỏi: hôm nay, tôi đã làm gì để mùa hè của con an toàn hơn?

Vì một mùa hè không nước mắt, đừng để những tai nạn có thể phòng tránh được trở thành ký ức đau thương kéo dài cả đời.

(Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thực hiện).