Trẻ em và cạm bẫy vô hình trên mạng: Ai chịu trách nhiệm bảo vệ?
Quốc Anh
Trong môi trường số ngày càng phức tạp, trẻ em đối mặt với nhiều hình thức xâm hại tinh vi như bắt nạt qua mạng, lừa đảo, dụ dỗ tình dục hay đánh cắp dữ liệu cá nhân. Vậy đâu là các hình thức xâm hại trẻ em trên môi trường mạng phổ biến? Trách nhiệm của các bên liên quan trong việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng?
Xâm hại trẻ em trên không gian mạng đang là vấn đề nhức nhối, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của gia đình, nhà trường, xã hội và đặc biệt là các cơ quan chức năng. Theo quy định tại khoản 4 Điều 3 Bộ Quy tắc ứng xử ban hành kèm theo Quyết định số 88/QĐ-BTTTT ngày 22/01/2025 của Bộ Thông tin và Truyền thông (trước đây): "Xâm hại trẻ em trên không gian mạng là hành vi gây tổn hại về thể chất, tình cảm, tâm lý, danh dự, nhân phẩm của trẻ em được thực hiện trên không gian mạng dưới các hình thức: đăng tải bí mật đời sống riêng tư, bí mật cá nhân của trẻ em trái quy phạm pháp luật; gửi, cung cấp nội dung độc hại cho trẻ em; bắt nạt; bạo lực; bóc lột tình dục, xâm hại tình dục, lừa đảo, mua bán và các hình thức gây tổn hại khác".
Đáng chú ý, các hành vi này không chỉ gây ảnh hưởng tức thời mà còn để lại hậu quả lâu dài đối với sự phát triển toàn diện của trẻ. Trong trường hợp nghi ngờ hoặc phát hiện hành vi xâm hại trẻ em trên mạng, việc phản ánh kịp thời là vô cùng cần thiết.
Trong thời đại số, trẻ em ngày càng tham gia nhiều hơn vào các hoạt động trực tuyến. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích thiết thực mà môi trường mạng mang lại, trẻ em cũng đang đối mặt với nhiều hình thức xâm hại tinh vi, nguy hiểm và có thể để lại hậu quả lâu dài về thể chất, tinh thần.
Một trong những hình thức phổ biến nhất là bắt nạt qua mạng. Đây là hình thức xâm hại tinh thần xảy ra khá thường xuyên, đặc biệt với trẻ vị thành niên. Trẻ có thể bị bắt nạt qua những tin nhắn thô lỗ, bình luận ác ý, chế giễu, xúc phạm, hoặc bị phát tán hình ảnh nhạy cảm và thông tin sai lệch.
Đáng lo ngại, kẻ xấu còn có thể tạo tài khoản giả mạo để công kích trực tiếp danh dự, nhân phẩm của trẻ. Hệ quả là các em dễ rơi vào trạng thái lo âu, tự ti, né tránh giao tiếp xã hội, học tập sa sút, thậm chí có xu hướng tự làm tổn thương bản thân hoặc tự tử.
Một hình thức khác tinh vi hơn là lạm dụng lòng tin. Kẻ xấu thường tiếp cận bằng cách giả danh bạn bè, người quen, trò chuyện, chia sẻ sở thích để tạo sự gần gũi, từ đó dẫn dụ trẻ vào các hành vi không lành mạnh.
Trong nhiều trường hợp, chúng còn giả mạo người có thẩm quyền như giáo viên, công an để dễ dàng thao túng tâm lý trẻ. Điều này khiến trẻ dễ bị tổn thương, mất niềm tin vào người khác và gặp rối loạn tâm lý nghiêm trọng như mất ngủ, lo lắng kéo dài.
Bên cạnh đó, tấn công bằng phần mềm độc hại cũng là một mối đe dọa ngày càng phổ biến. Trẻ em có thể vô tình tải hoặc truy cập vào các liên kết chứa mã độc, phần mềm gián điệp, từ đó bị đánh cắp thông tin cá nhân, mật khẩu, hoặc thiết bị bị phá hoại, đòi tiền chuộc để khôi phục dữ liệu.
Một hình thức đặc biệt nguy hiểm là gạ gẫm qua mạng, khi kẻ xấu tiếp cận và xây dựng mối quan hệ với trẻ nhằm mục đích xâm hại tình dục hoặc lợi dụng trẻ để thực hiện các hành vi trái pháp luật.
Ngoài ra, không thể không nhắc đến tống tiền trực tuyến, trong đó kẻ phạm tội đe dọa, ép buộc trẻ cung cấp thông tin cá nhân, tài sản hoặc thực hiện hành vi phi pháp, đồng thời cấm trẻ tiết lộ với người thân.
Trước thực trạng trên, pháp luật Việt Nam đã có những quy định cụ thể nhằm bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Theo Điều 54 Luật Trẻ em 2016: "Cơ quan, tổ chức liên quan có trách nhiệm tuyên truyền, giáo dục và bảo vệ trẻ em khi tham gia môi trường mạng dưới mọi hình thức; cha, mẹ, giáo viên và người chăm sóc trẻ em có trách nhiệm giáo dục kiến thức, hướng dẫn kỹ năng để trẻ em biết tự bảo vệ mình khi tham gia môi trường mạng".
Cũng tại điều luật này, quy định rõ: "Cơ quan, tổ chức, cá nhân quản lý, cung cấp sản phẩm, dịch vụ thông tin, truyền thông và tổ chức các hoạt động trên môi trường mạng phải thực hiện các biện pháp bảo đảm an toàn và bí mật đời sống riêng tư cho trẻ em theo quy định của pháp luật".
Như vậy, việc bảo vệ trẻ em trên không gian mạng không chỉ là trách nhiệm của gia đình hay nhà trường, mà còn là nghĩa vụ của toàn xã hội – đặc biệt là các cơ quan quản lý, tổ chức cung cấp dịch vụ mạng và truyền thông. Chỉ khi có sự phối hợp đồng bộ, trẻ em mới thực sự được sống trong một môi trường mạng an toàn, lành mạnh và nhân văn.
Câu hỏi bạn đọc xin gửi về địa chỉ: Tạp chí Trẻ em Việt Nam, số 82 ngõ 116, phố Nhân Hòa, phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội. Email: toasoantevn@gmail.com
Like fanpage để theo dõi thông tin mới nhất
