Tuổi thơ của nhiều đứa trẻ đang bị bóp nghẹt trong vòng quay điểm số

Tuổi thơ bị “nén chặt” trong những buổi học

Nhiều trẻ em ngày nay đang phải chịu áp lực học tập quá lớn, khiến tuổi thơ của các em dần biến mất. Từ sáng đến tối, các em phải học thêm, luyện thi, tham gia các lớp năng khiếu, không còn thời gian vui chơi hay nghỉ ngơi. Cha mẹ và xã hội đặt kỳ vọng quá cao, khiến trẻ luôn sống trong lo lắng, sợ thất bại. Tuổi thơ là khoảng thời gian đáng lẽ để khám phá và mơ mộng lại bị lấp đầy bởi bài vở và điểm số. Áp lực học tập không chỉ lấy đi niềm vui mà còn ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe tinh thần của trẻ.

Dù mới chỉ 6 - 7 tuổi, nhiều đứa trẻ đã sớm bước vào guồng quay học tập với hàng loạt lớp học thêm, luyện tư duy, kỹ năng… Thay vì được vui chơi, khám phá và tận hưởng những năm tháng đầu đời, các em lại phải làm quen với bài tập và lịch học dày đặc.

Khi thực hiện bài viết này, chúng tôi có dịp được trải nghiệm cùng bé Đức Thịnh (7 tuổi), dù chưa kết thúc lớp 2 nhưng lịch học của em chẳng khác gì học sinh cuối cấp. Ban ngày Thịnh đến trường, buổi tối lại tham gia các lớp tiếng Anh, giải Toán và làm bài tập suốt cả cuối tuần. Cha mẹ em cho rằng cần rèn con sớm để kịp thích nghi và chuẩn bị cho kỳ thi vào một trường cấp 2 danh tiếng.

Mẹ của bé Thịnh nói rằng đôi lúc cũng nhận thấy có lẽ học tập nhiều như vậy sẽ gây áp lực cho con, nhưng gia đình vẫn động viên con cố gắng vì hành trình phía trước còn rất gian nan, muốn có kết quả tốt phải học sớm và chịu khó hơn các bạn.

Ở nhiều gia đình thành phố, việc cho trẻ sớm học thêm các khóa học nâng cao tư duy, kỹ năng như bé Thịnh đã trở thành chuyện quen thuộc. Không ít phụ huynh thừa nhận rằng dù thương con phải học nhiều từ quá sớm nhưng vẫn khó thoát khỏi tâm lý “con nhà người ta”, sợ con mình không theo kịp bạn bè.

“Nhìn con học nhiều mà thương lắm, vì hồi nhỏ chị đâu phải học như vậy. Nhưng bây giờ, trong lớp, bé nào cũng đi học thêm, nếu không cho con học, chị sợ con bị tụt lại so với các bạn” chị Thoa (31 tuổi, Hà Nội) chia sẻ khi đón con ở lớp học thêm.

Theo khảo sát của FiinGroup Việt Nam, chi tiêu cho giáo dục của các hộ gia đình đang tăng mạnh trên toàn quốc. Riêng tại các đô thị lớn, gần một nửa ngân sách hộ gia đình được dành cho giáo dục, với mức tăng trung bình 7% mỗi năm trong giai đoạn 2017 - 2022. Đứng trước nhu cầu như vậy các trung tâm ngoại ngữ, kỹ năng vì thế cũng mọc lên “như nấm” ở khắp các quận nội thành. Nhiều nơi còn mở riêng các khóa học cho lứa tuổi mầm non, với lịch học khá dày, thậm chí có nơi dạy cả cuối tuần. 

Phát biểu tại tọa đàm "Để trẻ em Việt lớn lên với tuổi thơ không áp lực”, GS. Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Giáo dục Việt Nam nhấn mạnh rằng tuổi thơ là giai đoạn nền tảng, có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển toàn diện của mỗi con người. Tuy nhiên, trong bối cảnh xã hội hiện đại, nhiều trẻ em Việt Nam đang phải đối mặt với áp lực học tập quá lớn.

Những áp lực “phải giỏi sớm”, “phải hơn người khác” đang khiến tuổi thơ của nhiều đứa trẻ bị nén lại trong những buổi học liên tiếp. Việc học trở thành gánh nặng thay vì niềm vui, tuổi thơ lẽ ra phải vô tư và tràn đầy năng lượng lại tràn ngập sự mệt mỏi và lo âu.

Khi kỳ vọng của người lớn trở thành gánh nặng

Tâm lý “sợ con thua kém” đang khiến nhiều phụ huynh vô tình đặt kỳ vọng quá mức lên con cái. Họ tin rằng học sớm sẽ giúp con thông minh, có lợi thế, nhưng lại quên rằng mỗi đứa trẻ đều cần có thời gian để phát triển tự nhiên. 

Không chỉ từ gia đình, áp lực còn đến từ chính môi trường học đường. Cuộc chạy đua danh hiệu “lớp xuất sắc”, “trường trọng điểm” khiến việc dạy và học nhiều khi sa vào khuôn mẫu điểm số. Bên cạnh đó, mạng xã hội cũng góp phần gia tăng áp lực khi lan truyền hình ảnh về những “thần đồng” hay “con nhà người ta”, khiến nhiều phụ huynh tự so sánh và vô tình ép con học nhiều hơn.

“Lên mạng thấy nhiều bạn nhỏ giỏi giang, học trước tuổi, chị cũng thấy lo. Sợ con mình thua kém nên cũng cho con học thêm” chị Trang (35 tuổi, Hà Nội) cho biết, mặc dù cũng lo con chịu áp lực nhưng không dám dừng lại.

Những kỳ vọng như vậy dẫn tới việc không ít trẻ nhỏ rơi vào trạng thái mệt mỏi, căng thẳng, sợ đến trường hoặc mất dần hứng thú học tập. Theo báo cáo “Study on School-related Factors Impacting Mental Health and Well-being of Adolescents in Viet Nam” năm 2023 của UNICEF, môi trường học tập căng thẳng, áp lực thành tích và thiếu không gian vui chơi là những yếu tố có thể dẫn đến lo âu, mệt mỏi và giảm động lực học ở trẻ. UNICEF cũng cảnh báo rằng áp lực học tập kéo dài có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần và sự phát triển cảm xúc của trẻ em.

Cũng trong buổi tọa đàm "Để trẻ em Việt lớn lên với tuổi thơ không áp lực” ông Hà Đình Bốn - Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam cho rằng một tuổi thơ vô tư sẽ là nền tảng cho một tương lai rộng mở và thành công. “Hãy để con được sống trong sự yêu thương và lớn lên với tuổi thơ vô tư, hồn nhiên, không có áp lực trước khi đặt lên vai con những kỳ vọng thành công hay trở thành nhà vô địch” ông Bốn nhấn mạnh.

Những gánh nặng vô hình từ kỳ vọng của người lớn đang khiến nhiều đứa trẻ phải “trưởng thành sớm” trong môi trường học tập căng thẳng. Khi niềm vui học tập bị thay thế bằng áp lực và so sánh, tuổi thơ của các em dần bị thu hẹp trong khuôn khổ thành tích và điểm số.

Trong cuộc đua tri thức, đôi khi người lớn đang quên mất nhịp thở của trẻ nhỏ. Việc học là cần thiết nhưng chỉ thực sự có ý nghĩa khi trẻ được phát triển hài hòa cả về trí tuệ, cảm xúc và thể chất. Để làm được điều đó, mỗi gia đình, nhà trường và toàn xã hội cần cùng nhìn nhận lại mục tiêu giáo dục. Không chỉ đơn thuần đạt thành tích hay điểm số mà phải giúp trẻ em lớn lên khỏe mạnh, hạnh phúc và có tinh thần chủ động học hỏi suốt đời.