Vị thành niên - tuổi cơ hội của dinh dưỡng

Vị thành niên theo định nghĩa của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đó là nhóm đối tượng từ 10-19 tuổi. Vị thành niên không còn là trẻ em, nhưng cũng chưa phải là người trưởng thành, đây là giai đoạn chuyển tiếp từ trẻ con sang người lớn, là giai đoạn phát triển mạnh mẽ và phức tạp trong đời người, cung cấp cơ hội cho dinh dưỡng để phát huy tối đa tiềm năng di truyền.

Vị thành niên được xem là một giai đoạn tương đối khỏe mạnh trong cuộc đời. Thực vậy, ở tuổi này, khả năng mắc bệnh truyền nhiễm ít hơn khi còn nhỏ. Chính điều này khiến các em phần nào bị quên lãng. Tăng trưởng với tốc độ tăng vọt ở tuổi vị thành niên được xem như là giai đoạn tiềm năng để bù lại thiếu hụt tăng trưởng khi nhỏ tuổi. Nếu quả thực có bắt kịp tăng trưởng về chiều cao, giai đoạn vị thành niên có thể cung cấp cơ hội can thiệp cuối cùng. 

Vị thành niên là giai đoạn lý tưởng cho việc hình thành và củng cố thói quen ăn uống lành mạnh. Nhiều thói quen hình thành trong giai đoạn này sẽ kéo dài đến hết cuộc đời. Vị thành niên tự kiến lập mình như là thành viên độc lập của xã hội. Với những lý do này, vị thành niên là nhóm đích lý tưởng cho giáo dục dinh dưỡng. 

Cải thiện hành vi dinh dưỡng của vị thành niên là một sự đầu tư cho sức khỏe khi trưởng thành. Vị thành niên là giai đoạn hình thành sự chịu trách nhiệm cho những hành vi liên quan đến sức khỏe của bản thân các em, bao gồm chế độ ăn. Đây là giai đoạn phù hợp cho các chương trình nâng cao sức khỏe, nhiều kết quả nghiên cứu cho thấy, mối liên quan giữa hành vi dinh dưỡng của nhóm tuổi này với béo phì, bệnh tim mạch và những bệnh mạn tính không lây nhiễm khác.

Vị thành niên có thể và nên chịu trách nhiệm về chế độ dinh dưỡng và những tác động lâu dài lên sức khỏe của chính các em. Điều này có thể là thách thức do vị thành niên có xu hướng ít quan tâm đến tương lai cũng như tác động lâu dài của những hành vi hiện tại của mình. Những giúp đỡ, can thiệp chỉ có thể hiệu quả khi hiểu rõ hoàn cảnh thực tế giúp các em đưa ra quyết định đúng và chịu trách nhiệm về các quyết định của mình để phòng các hậu quả xấu có thể xảy ra.

Can thiệp dinh dưỡng ở trẻ nữ vị thành niên có thể góp phần phá vỡ vòng xoắn suy dinh dưỡng, đói nghèo và bệnh mạn tính xảy ra giữa các thế hệ. Can thiệp sớm là đặc biệt quan trọng ở những nữ vị thành niên, tình trạng dinh dưỡng của những đối tượng này là yếu tố bản lề, để họ lần đầu tiên mang thai trong tình trạng dinh dưỡng tốt.

Cải thiện dinh dưỡng nữ vị thành niên có những lợi ích liên quan đến sinh sản như tăng dự trữ chất dinh dưỡng trước khi mang thai do vậy góp phần duy trì sức khỏe và tình trạng dinh dưỡng của bà mẹ, nâng cao sức khỏe sinh sản và sự tăng trưởng. 

Những bé gái nhỏ bé rất có thể trở thành phụ nữ nhỏ bé, những phụ nữ này đa phần sinh ra những đứa con bé nhỏ, đặc biệt nếu sinh con sớm. Do vậy, cải thiện tình trạng dinh dưỡng nữ vị thành niên trước, trong khi mang thai là lựa chọn góp phần quan trọng phá vỡ vòng xoắn suy dinh dưỡng, đói nghèo và bệnh mạn tính. 

Tiếp cận hộ gia đình và cộng đồng thông qua vị thành niên. Đa phần vị thành niên ở trường học cung cấp cơ hội đầy đủ và hiệu quả để giáo dục dinh dưỡng và sức khỏe đi đến tận hộ gia đình và những thành viên trong cộng đồng. Nhiều chương trình dinh dưỡng dựa vào trường học trên thế giới đã rất thành công dựa trên chiến lược học sinh như là những tác nhân của những sự thay đổi nhận thức ở gia đình. Sự tham gia của vị thành niên trong giáo dục sức khỏe cho phép các em phát triển mối quan hệ với người lớn bên ngoài gia đình, ý thức trách nhiệm và bổn phận đối với xã hội.

Tuổi vị thành niên, tuổi của những cơ hội do vậy chúng ta cần nhận thức được tầm quan trọng có ý nghĩa trung tâm của giai đoạn này, cùng nhau hành động để nâng cao chất lượng cuộc sống, cải thiện tầm vóc thế hệ tương lai của đất nước.

TS. Nguyễn Đỗ Vân Anh
Trưởng khoa Dinh dưỡng học đường và ngành nghề
Viện Dinh dưỡng