Bảo vệ an toàn trẻ em trên mạng xã hội: Hiểm hoạ từ người quen trực tuyến

Nguy hiểm rình rập từ người quen trên mạng xã hội

Ngày nay khi xã hội ngày càng phát triển, trẻ em có điều kiện được tiếp cận điện thoại và các thiết bị thông minh từ sớm. Điều này cũng mở ra nhiều cơ hội học tập và kết nối với thế giới bên ngoài, mang lại lợi ích lớn trong việc giúp các em mở rộng kiến thức, tiếp cận thông tin nhanh chóng và giao tiếp với bạn bè ở nhiều nơi khác nhau. Tuy nhiên đó cũng chính là con dao hai mặt tiềm ẩn nhiều hệ luỵ đáng lo ngại khi những kẻ có ý đồ xấu lợi dụng không gian mạng để thực hiện hành vi phạm pháp hoặc gây tổn thương cho trẻ em, ảnh hưởng lâu dài đến phát triển toàn diện của những mầm non tương lai.

Trong những năm gần đây, trước sự bùng nổ của công nghệ thông tin, nhiều đối tượng đã lợi dụng các trang mạng xã hội để thực hiện hành vi phạm tội. Với các phương thức ngày càng tinh vi, khó lường, chúng bất chấp thủ đoạn, ẩn mình dưới lớp vỏ là bạn bè, người có chung sở thích, thậm chí là người thân của người quen đến đón về nhà, người lạ cho quà bánh hoặc đối với trẻ em trong độ tuổi dậy thì, chúng vẽ nên vở kịch tình yêu qua mạng màu hồng. 

Sự non nớt về nhận thức của trẻ em được chúng hướng tới, đánh vào sự tin tưởng mù quáng của các em vào mối quan hệ ảo, thiếu kinh nghiệm xã hội và dễ tác động tâm lý để từ đó xây dựng lòng tin, đánh cắp thông tin quan trọng rồi khống chế nạn nhân thông qua mạng xã hội.

Bên cạnh đó, các kịch bản được chúng dàn dựng tỉ mỉ, sẵn sàng thao túng và biến các em thành con mồi béo bở có giá trị. Những kẻ lừa gạt sử dụng số điện thoại lạ, tự xưng là công an, nhân viên đến từ bưu cục, tòa án… đưa ra các cáo buộc vi phạm pháp luật nhằm gây ra sự hoảng loạn về mặt tâm lí cho các em - người chưa hiểu rõ về pháp luật. Thêm đó, nhiều trẻ tiếp cận các ứng dụng chơi game giải trí, các sàn thương mại điện tử mà chưa có sự giám sát an toàn từ gia đình khiến cho nguy cơ bị lừa đảo càng tăng cao.

Tiếp đến, chúng yêu cầu giữ bí mật, không được phép chia sẻ với người thân, chỉ nghe điện thoại khi được truyền đến nhằm cô lập các em khỏi sự trợ giúp từ bên ngoài. Khi đã đến thời điểm chín muồi, chúng lợi dụng sự mất cảnh giác của người lớn và dụ dỗ các em tới vị trí được yêu cầu - nơi đồng bọn đang mai phục và chực chờ ra tay các hành vi lừa đảo hoặc xâm hại. 

Chỉ trong thời gian ngắn, nhiều vụ bắt cóc online, mất tích đã xảy ra khiến nhiều gia đình hoang mang, lo lắng, thậm chí là suy sụp về tinh thần và sức khỏe. Hàng loạt các sự việc xảy ra vừa qua không chỉ phản ánh sự thâm sâu về thủ đoạn mà còn thể hiện tính chặt chẽ và quy mô của những kẻ thủ ác. Sự biến tướng tinh vi trong các chiêu trò cũng là thách thức lớn đối với gia đình, nhà trường và các cơ quan chức năng. 

Gần đây nhất có vụ việc xảy ra tại địa bàn Thành phố Hà Nội, ngày 23/07/2025, bé N.K.T (13 tuổi) mất tích vì bị một đối tượng dụ sang Campuchia sau khi quen nhau trên mạng thông qua trò chơi trực tuyến. Theo chia sẻ, bé T. và đối tượng đóng giả làm người yêu của nhau trong game.

Sau một năm làm quen, đối tượng này đã hướng dẫn em cách bỏ nhà ra đi và gửi tiền đi đường, di chuyển từ Hà Nội vào Thành phố Hồ Chí Minh và tiếp tục đi Tây Ninh. Ngày 26/07, chị N.T.D (mẹ bé T.) nhận thấy con gái mất tích nên đã đăng tải thông tin lên mạng xã hội và trình báo với Công an phường. Nghe kể lại hành chính, bé T. đã ghé cửa hàng gần nhà mượn điện thoại và lấy tiền di chuyển. Mọi chỉ dẫn đều được gửi cụ thể từng bước qua tin nhắn để bé làm theo.

Sau khi gặp đối tượng, em di chuyển qua một vài địa điểm khác, lưu trú ở những nơi chúng đưa đi nhằm đánh lạc hướng mọi thông tin tìm kiếm. May mắn thay, với sự vào cuộc  kịp thời của cơ quan chức năng và sự hỗ trợ của người dân địa phương, em T. đã được giải cứu thành công và trở về với vòng tay của gia đình. 

Tuy nhiên, hậu quả gây ra là những vết thương không lành. Các em bị ảnh hưởng tâm lý nghiêm trọng, mắc chứng rối loạn căng thẳng, trầm cảm; ám ảnh trong kí ức về những sự việc đã xảy ra, không dám tiếp xúc với mọi người xung quanh, bỏ học hay thực hiện các hành vi tiêu cực gây hại cho chính bản thân. Bên cạnh đó, không phải đứa trẻ nào cũng có cơ hội được trở về với gia đình. Các trường hợp tàn nhẫn hơn có thể xảy ra khi các em có thể đã bị bán sang nước ngoài, hành hạ đánh đập,... hoặc thậm chí là tử vong. 

Phân tích về thủ đoạn của hàng loạt hành vi phạm tội này, trong lời chia sẻ với Báo Điên tử VOV ngày 22/10/2023, Chuyên gia tâm lý tội phạm, TS Đoàn Văn Báu, Trường Đại học An ninh nhân dân cho biết: “Thủ đoạn của các đối tượng là thường đòi tiền chuộc và sẽ cố để tránh được hành vi của mình bị bại lộ nên khi nào đối tượng cũng yêu cầu là gia đình không được báo công an. Nếu báo công an phát hiện ra sẽ giết chết con của họ. Thậm chí có những trường hợp không thành thì sẽ sát hại nạn nhân sau đó sẽ tự sát. Và khi thực hiện 1 cái hành vi bắt cóc thì bao giờ đối tượng cũng nghiên cứu rất rõ quy trình thực hiện giao nhận tiền ví dự như gọi điện thoại như thế nào để tránh bị định vị, giao nhận tiền như thế nào để tránh bị công an phát hiện rồi đe dọa gia đình nạn nhân như thế nào”.

Trang bị kỹ năng an toàn, ngăn chặn rủi ro

Hiểm họa từ người quen trực tuyến không phải là điều không thể tránh khỏi mà là thách thức chúng ta có thể vượt qua. Chuyên gia tâm lý học, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu nhận định rằng: “Công nghệ không phải là kẻ thù, nhưng sự cả tin, thiếu hiểu biết và ngộ nhận về an toàn mới là lỗ hổng chết người. Chúng ta không thể cấm học sinh dùng mạng xã hội, nhưng phải trang bị cho các em hệ miễn dịch kỹ thuật số, bao gồm kiến thức, kỹ năng và cơ chế ứng phó”.

Cha mẹ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc thiết lập “giới hạn an toàn” trên mạng xã hội cho trẻ em, đồng thời xây dựng các quy tắc rõ ràng về việc sử dụng thiết bị số. Trong bối cảnh công nghệ số ngày càng phát triển và trẻ em tiếp xúc với môi trường mạng từ rất sớm, việc xác định ranh giới an toàn không chỉ giúp bảo vệ trẻ khỏi những nguy cơ tiềm ẩn như bắt nạt trực tuyến, lừa đảo hay tiếp xúc với nội dung không lành mạnh, mà còn tạo nền tảng để trẻ phát triển thói quen sử dụng thiết bị một cách có kiểm soát và trách nhiệm.

Tuy nhiên, nhiều phụ huynh dễ nhầm lẫn giữa việc tôn trọng quyền riêng tư của trẻ và việc phó mặc hoàn toàn cho các em tự do trên mạng. Đặc biệt với trẻ em dưới 16 tuổi, quyền riêng tư không thể được đặt lên trên quyền được bảo vệ; ngược lại, cha mẹ cần cân bằng giữa việc tôn trọng không gian cá nhân của con và việc giám sát, can thiệp kịp thời khi phát hiện dấu hiệu nguy hiểm. Việc này đòi hỏi cha mẹ phải chủ động trao đổi, hướng dẫn con về những rủi ro trên mạng đồng thời thiết lập các nguyên tắc minh bạch, phối hợp chặt chẽ với trẻ để xây dựng môi trường số an toàn, thân thiện và có lợi cho sự phát triển toàn diện của con trẻ.

Đồng thời, Luật sư Đặng Văn Cường, Uỷ viên Ban chấp hành Hội bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam chia sẻ: “Một đứa trẻ không thể mạnh mẽ nếu luôn sống dưới lớp chăn bảo vệ mà không bao giờ được thử rùng mình, vấp ngã. Nếu cứ bao bọc, sợ con đau, sợ con vất vả, cứ đáp ứng mọi mong muốn và không cho con có cơ hội trải nghiệm là bước đi quyền tự trưởng thành của những đứa trẻ”.

Cha mẹ cần trang bị cho con những kiến thức thiết yếu về kỹ năng sống, giúp con xây dựng khả năng tự lập, tự tin vượt qua thử thách và thích nghi tốt với môi trường xung quanh. Không chỉ dừng lại ở đó, việc đồng hành cùng con trên mạng xã hội, hiểu rõ các xu hướng và hiện tượng phổ biến hiện nay sẽ giúp cha mẹ nắm bắt kịp thời những thay đổi, từ đó giải thích một cách thấu đáo về các rủi ro tiềm ẩn khi sử dụng mạng xã hội. Sự chủ động này không chỉ bảo vệ con khỏi những nguy cơ mà còn giúp trẻ phát triển tư duy phê phán, biết lựa chọn thông tin và hành động đúng đắn trong cuộc sống số ngày càng phức tạp.

Nhà trường cũng đóng vai trò là một cầu nối quan trọng, giúp các em hiểu rõ hơn về an toàn mạng xã hội, từ đó là một phần bắt buộc trong chương trình kỹ năng sống, nhằm trang bị cho học sinh những kiến thức và kỹ năng thiết thực để bảo vệ bản thân trong môi trường số. Việc tổ chức các buổi tập huấn, nói chuyện chuyên đề có sự tham gia của công an và chuyên gia tâm lý góp phần làm cho các em hiểu rõ hơn về các nguy cơ tiềm ẩn cũng như cách xử lý khi gặp phải tình huống khó khăn.

Thay vì chỉ dừng lại ở những khẩu hiệu chung chung như “hãy cẩn thận trên mạng”, nhà trường nên tổ chức các buổi diễn tập cụ thể nhằm giúp các em nhận diện thủ đoạn lừa đảo, từ đó phát triển phản xạ nhạy bén và kỹ năng phản ứng đúng đắn khi đối mặt với các tình huống trên mạng xã hội.

Bên cạnh đó, các cơ sở giáo dục cũng cần thường xuyên tổ chức các buổi đào tạo về an toàn thông tin, nâng cao nhận thức và khả năng tự bảo vệ của trẻ em trong cuộc sống. 

Đất nước đang vươn mình mạnh mẽ trong thời kỳ số hóa, mở ra nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng đặt ra không ít thách thức mới. Trong bối cảnh đó, sự an toàn của trẻ em trên môi trường số luôn phải được đặt lên hàng đầu, trở thành ưu tiên không thể thay thế. Bảo vệ trẻ em không chỉ là trách nhiệm của gia đình và nhà trường mà còn là nhiệm vụ chung của toàn xã hội, nhằm tạo dựng một môi trường số an toàn, lành mạnh để các em có thể phát triển toàn diện, tự tin bước vào tương lai.