Bữa ăn học đường: "Lỗ hổng" giám sát khiến con trẻ ăn trong nỗi bất an

Phụ huynh “tố” bếp ăn trường tiểu học bốc mùi

Mới đây, các phụ huynh của Trường Tiểu học Cự Khê (xã Bình Minh, Hà Nội) đã đồng loạt bất bình với những thông tin về nguồn thực phẩm cung cấp cho bếp ăn bán trú của trường chưa đạt yêu cầu sau buổi giám sát nhận thực phẩm của trường diễn ra sáng ngày 15/10. 

Cụ thể, khi đại diện ban phụ huynh kiểm tra đột xuất bếp ăn do Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ xuất nhập khẩu Nhật Anh cung cấp thực phẩm đã phát hiện thịt có mùi ôi và hàng loạt túi lớn đựng trứng cút luộc sẵn bốc mùi hôi, chảy nước. Thực phẩm không được bảo quản lạnh, vận chuyển bằng xe tải không chuyên dụng. Những hình ảnh này nhanh chóng lan truyền trên mạng xã hội, gây lo lắng, bức xúc trong cộng đồng.

Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ xuất nhập khẩu Nhật Anh đăng ký người đại diện pháp luật là Phan Đức Long, đăng ký kinh doanh nhiều ngành nghề như: Sản xuất món ăn, thức ăn chế biến sẵn; Bán phụ tùng và các bộ phận phụ trợ của ô tô và xe có động cơ khác; Điều hành tua du lịch; Vận tải hàng hóa bằng đường bộ; Bán lẻ văn phòng phẩm, đồ điện gia dụng...

Sau khi vụ việc xảy ra 5 ngày, nhà trường vẫn chưa có hướng xử lý rõ ràng. Do đó, nhiều phụ huynh đã cho con nghỉ học đồng loạt để bày tỏ sự bất bình. 

Chị L.P, một phụ huynh có con học lớp 3 tại Trường Tiểu học Cự Khê chia sẻ tình hình tại trường đang rất căng thẳng. "Các phụ huynh bức xúc, đồng loạt kêu gọi nhau cho con em nghỉ học để gây sức ép, vì cho rằng nhà trường thờ ơ, thiếu trách nhiệm”, phụ huynh P nói.

Đáng chú ý, đây không phải là vụ việc đầu tiên phụ huynh lên tiếng về chất lượng bữa ăn học đường. Trước đó, vào tháng 10/2024, nhiều phụ huynh tại Trường Mầm non Văn Phú (xã Văn Phú, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình) đã đồng loạt cho con nghỉ học do lo ngại thực phẩm trong bếp ăn bán trú không đảm bảo an toàn vệ sinh.

Theo đó, thông tin được lan truyền đến phụ huynh học sinh từ một nhân viên nhà bếp năm học 2023-2024 của nhà trường. Qua đối thoại, nhân viên này cho biết, vào thời điểm tháng 4/2024, cô Trịnh Thị Hà, Hiệu trưởng trường Mầm non Văn Phú có mang 48 hộp sữa tươi vào trường và yêu cầu nhà bếp cho trẻ uống. 

Ngày 9/4/2024, cô Hà lại chỉ đạo sử dụng số sữa tươi này để nấu sữa ngô cho trẻ sử dụng. Ngày 11/4/2024, cô Hà tiếp tục mang đậu xanh bóc vỏ không ghi hạn sử dụng trên bao bì cùng bột năng đến trường để sử dụng nấu ăn cho trẻ.

Tại buổi đối thoại ở UBND xã Văn Phú, bà Trịnh Thị Hà đã thừa nhận việc mình tự ý mang sữa (sữa còn 3 ngày hết hạn) vào trường để pha cho học sinh uống. Ngoài ra, bà Hà cũng thừa nhận có việc sử dụng bột năng đã hết hạn sử dụng để chế biến thức ăn cho học sinh, nhưng sự việc được phát hiện kịp thời nên chưa cho học sinh ăn.

Có thể nhận thấy rằng, vẫn còn không ít trường hợp các cơ sở giáo dục lơ là, thiếu quan tâm đến sức khỏe của học sinh. Chỉ khi sự việc bị phát hiện, nhà trường mới bắt đầu đưa ra biện pháp xử lý. Điều này khiến nhiều phụ huynh bức xúc và đặt câu hỏi: liệu nơi mà họ tin tưởng gửi gắm con em bấy lâu nay có thực sự an toàn hay không?

Bữa ăn an toàn bắt đầu từ sự minh bạch

Quyết định số 2195/QĐ-BGDĐT ngày 10/8/2022 của Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn công tác tổ chức bữa ăn học đường kết hợp tăng cường hoạt động thể lực cho trẻ em, học sinh trong các cơ sở giáo dục mầm non và tiểu học, nêu rõ các nguyên tắc điều kiện tổ chức bữa ăn học đường kết hợp tăng cường hoạt động thể lực cho trẻ em. Trong đó, tại mục II, phần VI của văn bản hướng dẫn chỉ ra một trong những vai trò của nhà trường là: Xây dựng cơ chế, tạo điều kiện để cha mẹ, Ban đại diện cha mẹ học sinh tham gia kiểm tra, giám sát quy trình tổ chức bữa ăn bán trú tại trường học để tạo được sự tin tưởng của cha mẹ học sinh về chất lượng bữa ăn của học sinh.

Mặc dù đã có hướng dẫn từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhưng khi thực hiện thì không phải trường nào cũng sẵn sàng minh bạch mọi thông tin. Chị Phi Dung (Hà Nội) bày tỏ quan điểm: “Phụ huynh muốn vào xem bữa ăn của con thì phải đăng ký trước, nhưng chúng tôi mong muốn bât cứ ngày nào cũng có thể vào để tin rằng bữa ăn của con luôn đảm bảo. Còn chuyện để Ban liên lạc phụ huynh vào kiểm tra thì tôi thấy cần phải rất trách nhiệm và có hiểu biết sâu rộng về thực phẩm mới giám sát được. Theo tôi, nên có quy định nhà trường bắt buộc lắp camera để phụ huynh có thể giám sát khu bếp và bữa ăn của con. Phụ huynh cần kiên quyết, đừng giao con cho những nơi mà mình không có quyền được biết, đừng để con em trở thành công cụ để trục lợi”.

Trái ngược với ý kiến lo ngại, nhiều phụ huynh khác lại bày tỏ sự an tâm và tin tưởng khi lựa chọn được ngôi trường đảm bảo quy trình bán trú minh bạch, an toàn và chất lượng. Chị Phương Minh (Hà Nội) cho biết dù không thông báo trước nhưng khi xin phép vào tham quan thì nhà trường đồng ý và tận mắt quan sát quy trình chế biến tại khu bếp, chị cảm thấy khá yên tâm. Việc nhà trường tạo điều kiện cho phụ huynh giám sát đột xuất bữa ăn bán trú là một cách làm hay và rất được ủng hộ. Khi cha mẹ được tận mắt thấy khâu chế biến, cách phục vụ và chất lượng bữa ăn, sẽ yên tâm hơn rất nhiều. 

Cùng chung quan điểm, chị Trần Thị Thanh Xuân, có con học lớp 3, tỏ ra hào hứng khi biết trường cho phép phụ huynh đăng ký ăn trưa cùng con để trải nghiệm thực tế: “Tôi thấy đây là một cách rất hay để chúng tôi hiểu và đánh giá trực tiếp chất lượng bữa ăn của con. Con tôi chưa bao giờ phàn nàn về đồ ăn, lúc nào cũng nói ngon và nóng sốt, nên tôi rất yên tâm”.

Trao đổi với PV Tạp chí Trẻ em Việt Nam, PGS.TS. Nguyễn Thị Lâm - nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, nguyên nhân chính gây ra ngộ độc thực phẩm hiện nay xuất phát từ nhiều yếu tố như: Thời tiết thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, sử dụng thực phẩm ôi thiu, hết hạn, không rõ nguồn gốc, hay bảo quản chế biến không đúng quy chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm. 

Những yếu tố này đặc biệt nguy hiểm khi xảy ra trong bữa ăn học đường, nơi trẻ nhỏ, nhất là lứa tuổi mầm non và tiểu học có hệ miễn dịch còn non yếu, dễ bị rối loạn tiêu hóa và ảnh hưởng sức khỏe lâu dài.

Theo PGS.TS. Nguyễn Thị Lâm, thực phẩm hết hạn có thể chứa nhiều vi khuẩn gây bệnh, dẫn đến các triệu chứng như buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau bụng, sốt, và trong trường hợp nghiêm trọng có thể gây mất nước, tổn thương nội tạng. Do đó, để đảm bảo an toàn bữa ăn bán trú, ban giám hiệu nhà trường, thầy cô, nhân viên bếp ăn, phụ huynh và các đơn vị cung cấp thực phẩm cần phối hợp chặt chẽ và có trách nhiệm hơn nữa trong từng khâu giám sát.

Bà Lâm cũng lưu ý, trẻ em là mầm non, là tương lai của đất nước, trước hết phải được khỏe mạnh thì mới có thể học tập và phát triển toàn diện. Do đó, để đảm bảo an toàn bữa ăn bán trú, ban giám hiệu nhà trường, thầy cô, nhân viên bếp ăn, phụ huynh và các đơn vị cung cấp thực phẩm cần phối hợp chặt chẽ và có trách nhiệm hơn nữa trong từng khâu giám sát.

Để đảm bảo chất lượng và an toàn cho bữa ăn bán trú của học sinh, TS.BS Trương Hồng Sơn - Phó Tổng Thư ký Tổng hội Y học Việt Nam cho rằng, việc giám sát bữa ăn cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Ban giám hiệu, đại diện phụ huynh học sinh và nhân viên y tế nhà trường.

Theo Bác sĩ Trương Hồng Sơn, phụ huynh nên đồng hành cùng thầy cô và bộ phận tiếp phẩm, bếp ăn để đảm bảo học sinh được ăn uống an toàn, đủ chất dinh dưỡng. Các trường học cần tạo điều kiện để phụ huynh tham gia giám sát, đặc biệt trong việc kiểm tra nguồn gốc nguyên liệu, quy trình chế biến, chia khẩu phần, cũng như định lượng suất ăn. Ban đại diện cha mẹ học sinh nên được phát huy vai trò kiểm tra định kỳ và đột xuất, góp phần tăng tính minh bạch.

Mặc dù phụ huynh không có chuyên môn sâu, song vẫn có thể nhận biết thực phẩm tươi hay hỏng, có dấu hiệu biến chất, đổi màu, mùi lạ hoặc quá hạn sử dụng. Việc quan sát dụng cụ nấu nướng, bát đĩa, khay ăn của học sinh cũng là yếu tố quan trọng để bảo đảm vệ sinh.

Với các trường tổ chức ăn bán trú, cần thực hiện nghiêm túc việc lưu mẫu thức ăn và ghi chép sổ kiểm thực 3 bước (nhập thực phẩm, bảo quản trong kho, chế biến) nhằm truy xuất nguồn gốc khi xảy ra sự cố. Đồng thời, chỉ nên hợp tác với nhà cung cấp có uy tín, được chứng nhận an toàn vệ sinh thực phẩm, và ký kết hợp đồng rõ ràng, chặt chẽ để đảm bảo quyền lợi, an toàn cho học sinh.

Nhiều bếp ăn vẫn chưa tiến hành đánh giá, kiểm tra thực phẩm nhập hàng ngày, trong khi điều kiện kho chứa còn thiếu đảm bảo, tiềm ẩn nguy cơ hư hỏng và nhiễm khuẩn chéo. Đồng thời, sự thiếu minh bạch trong lựa chọn nhà cung cấp và việc chưa công khai, giám sát quá trình chuẩn bị bữa ăn học đường cũng tạo ra lỗ hổng trong quản lý.

Những vụ lùm xùm sữa cho trẻ em khiến dư luận dậy sóng

Không chỉ thực phẩm nấu ăn bán trú tại nhiều trường khiến phụ huynh băn khoăn về tính an toàn, minh bạch, mà ngay vấn đề sữa hoặc thực phẩm bổ sung cho trẻ cũng là vấn đề nổi cộm cần được giám sát.

1. Vào giữa tháng 9 vừa qua, phụ huynh tại Trường mầm non Thịnh Lang (Phú Thọ) phản ánh trong suốt hơn 3 tháng, nhiều phụ huynh liên tục gửi đơn kiến nghị về chất lượng sữa học đường mà con em họ đang sử dụng. Đến cuối tháng 5/2025, nhà trường và đại diện phụ huynh đã trực tiếp lấy mẫu sữa Grow Plus A+ (hãng Mega Milky) tại kho, tiến hành niêm phong và gửi mẫu đến Viện Kiểm nghiệm An toàn Vệ sinh Thực phẩm Quốc gia để phân tích.

Kết quả công bố ngày 21/7 cho thấy, trong 27 thành phần ghi trên bao bì, có 6 thành phần chỉ đạt dưới 70% so với công bố, gồm: Vitamin A, C, E, B12, Kẽm và Acid linoleic. Sau khi sự việc được phản ánh, website chính thức của Công ty TNHH Mega Milky bất ngờ bị khóa, không thể truy cập trong một thời gian dài.

Hiện, cơ quan chức năng tỉnh Phú Thọ vẫn đang trong quá trình xác minh và chưa đưa ra kết luận chính thức về việc sản phẩm có kém chất lượng hay không.

Khi phóng viên Tạp chí Trẻ em Việt Nam khảo sát tại địa chỉ đăng ký của Mega Milky tại Hà Nội thì chỉ thấy một dãy nhà lợp tôn tạm bợ với một tấm biển rất bé và không có dấu hiệu nào đang hoạt động.

2. Năm 2024, một vụ việc khác cũng khiến dư luận dậy sóng, đó là nhiều trẻ em ở huyện Bạch Thông, Chợ Mới (tỉnh Bắc Kạn) được cho uống sữa không nhãn mác. Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) khẳng định, chương trình nghiên cứu tại Bắc Kạn sử dụng hai sản phẩm sữa do Công ty cổ phần Sữa Quốc Tế (IDP), nay là Công ty Cổ phần Sữa Quốc Tế LOF - cung cấp miễn phí. Các sản phẩm này bao gồm: Thực phẩm bổ sung Sữa Dinh Dưỡng Pha Sẵn - Kun Doctor Growplus+; Sữa tươi tiệt trùng có đường - Lof Ba Vì. Cả hai sản phẩm đã được công ty tự công bố sản phẩm.

Thời gian gần đây, Kun Doctor Grow Plus+ được quảng bá là sản phẩm dinh dưỡng được nghiên cứu đặc biệt cho trẻ em suy dinh dưỡng và thấp còi tại Việt Nam. Tuy nhiên, hiệu quả có thực sự như vậy hay không thì cần rất nhiều thời gian để người tiêu dùng trải nghiệm và đánh giá.

Doanh nghiệp công bố thông tin sản phẩm, bán hàng, nhưng không đơn vị nào công bố sẵn sàng chịu trách nhiệm hoàn trả tiền cho phụ huynh nếu sử dụng không đạt được kết quả như thông tin quảng cáo, vì lẽ đó phụ huynh cho rằng nên ưu tiên sử dụng những sản phẩm của các thương hiệu như Vinamilk, TH Truemilk, Nutifood...

3. Tháng 9/2024, nhiều phụ huynh tại huyện Đan Phượng (Hà Nội) đã lên tiếng bày tỏ sự lo ngại về chất lượng các sản phẩm sữa và sữa chua mang thương hiệu Núi Tản Ba Vì được sử dụng trong các trường học. Sau nhiều phản ứng từ phụ huynh trong các ngày 23 và 24/9 nhiều trường học tại huyện Đan Phượng đã tạm dừng cho học sinh sử dụng sản phẩm của Công ty sữa Núi Tản Ba Vì.

Nhiều ý kiến cho rằng định việc sử dụng sữa trong các bữa ăn thêm tại các trường mầm non và bán trú là rất hiệu quả, nhưng thực tế cần phải lựa chọn kỹ những thương hiệu uy tín.